Οι αιωνόβιες ελιές στην οδό Αγγελάκη Θεσσαλονικηη

(για όσους πιθανόν να ενδιαφέρει, να προβληματίζονται ή και όχι)

Του Σταμάτη Σεκλιζιώτη*

Γιατί τις δενδροστοιχίες υπέργηρων δένδρων ελιάς, στην καρδιά της πόλης.

Μήπως πρόκειται για μια «δημοτική» ευκολία ανά την Ελλάδα, που «επικοινωνήθηκε» ως το δήθεν «ωραίο» και το «υποχρεωτικά» αποδεκτό;

Πόσο ταιριάζει για τη Θεσσαλονίκη, μια πρωτοπόρα ελληνική πόλη στα ζητήματα πρασίνου, να προβαίνει σε φύτευση με υπέργηρες ελιές στην λεωφόρο Αγγελάκη;

1. Στις Ισπανικές και τις Ιταλικές μεγαλουπόλεις σπάνια συναντάς ελαιόδενδρα κατά μήκος των πεζοδρομίων και μάλιστα μετά από μεταφύτευση. 

2. Για να μην παρεξηγούμαστε, είναι διαφορετική, μη κατακριτέα και αντίθετα συνιστάται η πρακτική αυτή (μεταφυτεύσεων) όταν πρόκειται για διαμορφώσεις ιδιωτικών κήπων, κτημάτων και περιβάλλοντος χώρου ξενοδοχειακών και εμπορικών εγκαταστάσεων, μακριά από κεντρικούς πεζόδρομους και αστικά κέντρα, σε συνδυασμό με άλλες φυτεύσεις και διαμορφώσεις τοπίου.
3. Επιβάλλεται μάλιστα ή «διασωστική» μεταφύτευση, αντί να αφανίζονται πολύτιμα δένδρα γα διάφορους λόγους (ξύλευση, δόμηση οικοπέδων, κατασκευή δημοσίων έργων, κλπ).

4. Οι δενδροστοιχίες στον Μεσογειακό χώρο και σε χώρες με ευνοϊκές βιοκλιματικές συνθήκες, προσφέρονται ως ευκαιρίας για φυτεύσεις (ευτυχώς) μεγάλης ποικιλίας καλλωπιστικών δένδρων, ακόμη και καρποφόρων, αλλά σε «άνετες» συνθήκες διαθεσιμότητας χώρου και προσαρμογής (με ηλιοφάνεια, εδαφικό υλικό, επιτρεπτά υπόγεια δίκτυα, αναβάθμιση αισθητικής πόλης, με ελεύθερη ανάπτυξη, με γραμμική διάταξη και ομοιομορφία, με βολικό σχήμα κόμης, συμβατότητα με το δομημένο περιβάλλον & με οχλήσεις, με αντιρρυπαντική δράση, με αείφυλλα ή φυλλοβόλα είδη για ρύθμιση φυσικού φωτός, σκιά, απόκρυψη ή αναγνώσεις προσόψεων και θέας, την αίσθηση εποχών, κλπ).

5. Σε πόλεις που υπάρχουν ελιές (νεαρές και ομοιόσχημες…) πρόκειται κυρίως για «στείρες» ποικιλίες, όπως οι ‘Majestic Beauty’ ή η ‘Wilsonii’ και άλλες, κατά προτίμηση στα προάστια μεγαλουπόλεων της Καλιφόρνια με φαρδιά πεζοδρόμια, σε κήπους και σε πάρκα.

6. Στη χώρα μας, το Δημοτικό Πράσινο αποτελούσε πάντα και αποτελεί «πρωτοβουλία» η οποία συχνά δεν ανταποκρίνεται σε εμπεριστατωμένες μελέτες αστικού τοπίου (νέες φυτεύσεις με επανασχεδιασμό, με αντικατάσταση ισομεγεθών δένδρων, με ανανέωση φυτικού υλικού, κλπ).

7. Κάποια πράγματα εφόσον χορηγούνται «free of charge…» γίνονται ασυζητητί αποδεκτά, ανεξάρτητα της φύσης τους, της καταλληλότητας και της συμβατότητας με τον χαρακτήρα της πόλης.

8. Προσφεύγουν τελικά σε λύσεις (εντυπωσιασμού μεν) που απαιτούν την μικρότερη δυνατή συντήρηση σε κόστος και σε εργατοώρες, στοιχειώδη περιποίηση στη συνέχεια, αλλά κυρίως αγνοούν τις επιθυμίες, τις αισθητικές και τις βοτανικές απόψεις ειδικών και γενικά ανθρώπων που θάπρεπε να τους συμβουλεύονται.

9. Από εκεί όπου «ξεπατώνονται» οι ελιές θα ήταν χρήσιμο να γνωρίζουμε την αιτία. Μήπως ο αγρός προορίζεται για αλλότριες χρήσεις και με ποιά αδειοδότηση πραγματοποιείται η αφαίρεση και η μεταφύτευση (δασική, πολεοδομική ή άλλη).

10. Οι αιωνόβιες και οι υπεραιωνόβιες ελιές με τους «γλυπτούς» κορμούς, αποτελούν μνημεία της φύσης και τοπόσημα αλλά για εκεί όπου μεγάλωσαν, πηγές τροφής για πολλές γενιές, αναπόσπαστους θησαυρούς της ελληνικής υπαίθρου και κομμάτια ενός αυθεντικού τοπίου το οποίο κάποιοι επιχειρούν να το αλλοιώσουν και «μάταια» να το μεταφέρουν στον αστικό χώρο.

                

11. Η Λεωφόρος Αγγελάκη έχει το μεγάλο πλεονέκτημα να διαθέτει διάπλατο πεζοδρόμιο με παρτέρια και ελαφρά κλίση προς την πλατεία της ΧΑΝΘ, ιδανικός χώρος (δυναμικού γραμμικού πάρκου) ο οποίος θα μπορούσε να αποτελέσει πραγματική πρόκληση δημιουργίας για κάθε Αρχιτέκτονα Αστικού Σχεδιασμού και Αρχιτέκτονα Τοπίου.

12. Η αντικατάσταση των λεύκων δεν αποτελεί δικαιολογία (θα μπορούσαν να επιλεγούν άλλα δένδρα), αλλά σίγουρα πρόκειται για «αντικατάσταση» με ακατάλληλες για τον χώρο ελιές, στο όνομα κάποιας χορηγίας η οποία θα μπορούσε να αφιερωθεί σε άλλον χώρο.

13. Θα δεσπόζουν σαν «ξένες», ασυνήθιστη παρεμβολή σε μια απόλυτα γεωμετρική αστική «δομή», ενώ λόγω του μεγέθους θα αποκρύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του χώρου ιδιαίτερα κατά την επιμήκη «οπτική» της Λεωφόρου (θα την στενέψουν οπτικά σχηματίζοντας μια συμπαγή «φυτική τοιχοποιία») αλλά και διαμπερώς λόγω του όγκου και των διαμετρημάτων των κορμών.

14. Οι κόμες των δένδρων θα κλαδεύονται και θα ελέγχονται σε συγκεκριμένο σχήμα και διάμετρο προβολής, ενώ με κάποια εναλλακτική επιλογή δένδρων και άλλη διάταξη φύτευσης, θα ήταν δυνατή η σκίαση μεγάλου μήκους του εσωτερικού πεζοδρομίου (διάδρομος κατά μήκος του ορίου της έκθεσης).

15. Οι πιο ελκυστικοί δενδροφυτεμένοι δρόμοι στην Ευρώπη, είναι οι εμπλουτισμένοι με «δένδρα» πόλης, ομοιόμορφα και υψίκορμα, με χορταστική σκίαση, φυτά που δεν λερώνουν και δεν «κοντράρονται» οπτικά με το δομημένο περιβάλλον… Τα παραδείγματα, αναρίθμητα για θαυμασμό και παραδειγματισμό.

16. Αφού κατέληξαν στη λύση των ελιών, ίσως είναι καιρός να καταργήσουν και τους αποκρουστικούς χλοοτάπητες στα παρτέρια, να τα φυτέψουν με ελληνική χλωρίδα εδαφοκάλυψης (δημιουργία χαμηλών υπο-ορόφων) που θα πλαισιώνουν τις ελιές, θα διακόπτουν την επαναληπτική μονοτονία των παρτεριών με «γκαζόν» και θα προσθέσουν κάποια διαφορετικότητα που θα προσελκύει την ανθρώπινη παρουσία και το βλέμμα.

17. Οπωσδήποτε η Λ. Αγγελάκη παραμένει η «Urban Landscape Design Master Planning» πρόκληση για το μέλλον, αν σκεφθεί κανείς το ποιος θα είναι ο ρόλος της σε μια μελλοντική κατάργηση του χώρου της διεθνούς Έκθεσης, απελευθερώνοντας μια τεράστια έκταση στην καρδιά της πόλης.

18. Τα «δένδρα πόλης» πάντως της Θεσσαλονίκης, κατά σημεία, προσφέρουν μια ξεχωριστή γοητεία στο πολεοτοπίο της πόλης, η οποία σπάνια συναντιέται στους δρόμους της αγοραστικής Αθήνας (αν και στην Αθήνα παλιότερα, μεταφύτευσαν επίσης υπέργηρες ελιές σε ακατάλληλα σημεία στο κέντρο της πόλης). Είναι πανελληνίως γνωστό ότι η προσφορά των Υπηρεσιών Πρασίνου του Δήμου Θεσσαλονίκης είναι παραδοσιακά υψηλού επιπέδου και ανεκτίμητη.

19. Δεν υποβαθμίζουμε καμία Υπηρεσία Πρασίνου των Δήμων της χώρας μας, αλλά και δεν διστάζουμε τη διαπίστωση ότι είναι συχνή η «πολιτική παρέμβαση» σε υποθέσεις των Υπηρεσιών αυτών, από ανθρώπους συνήθως χωρίς γνώσεις «…και με άποψη επί παντός…», ώστε οι γνώμες των υπηρεσιών αυτών και του έμπειρου Επιστημονικού και Τεχνικού προσωπικού, να έρχονται «δεύτερες» σε προτεραιότητα και τελικά να συμβαίνουν περίεργα πράγματα στις πόλεις μας. 

20. Εδώ δεν κρίνουμε το δένδρο ελιάς, σαν αισθητικό στοιχείο, σαν αντοχή και μακροβιότητα, ή ως το πλέον ανθεκτικό στις ταλαιπωρίες, αλλά εκφράζουμε τις επιφυλάξεις μας για το συμβατό της υπέργηρης ελιάς στη διαμόρφωση οποιουδήποτε χώρου των αστικών κέντρων… Αυτό στη χώρα μας κατάντησε μόδα και αξίωμα, γεγονός που δεν τιμά το ίδιο το δένδρο…, την ιστορία του και τους συμβολισμούς του.

21. Τα περί νυχτερινών φωτισμών, τα τρικ και τα «στολίδια ωραιοποίησης», ίσως να ενισχύουν την άποψή μας ότι η φυσική ομορφιά στο ελεύθερο τοπίο δεν μπορεί να αναπαραχθεί στην πόλη, ούτε να σκηνοθετηθεί (κανένας δεν έχει καταφέρει ακόμη να αντιγράψει τη φύση, τα χρώματά της, τα σχήματά της, την βιοποικιλότητά της και κυρίως να αποδώσει πιστά την «ελεύθερη συμπεριφορά της»).

22. Η αισθησιακότεροι δρόμοι μιας πολυάσχολης πόλης, είναι πάντα αυτοί που κάνουν χρήση των καταλληλότερων δένδρων (σε διαστάσεις και βοτανική συμπεριφορά).

23. Καμία αντίρρηση για νόμιμη μεταφύτευση, εμπορία και χρήση ηλικιωμένων και υπέργηρων ελαιοδένδων σε «εκτεταμένους ανοικτούς χώρους», σε συστάδες περισσότερων των δύο ατόμων, ως απάντηση στον αφανισμό τους αλλά και στην δημιουργία αισθητικής τύπου «αγροκτήματος», μέσα ή έξω από πόλεις. Η ελιά από τους αιώνες, ήταν εκτατική καλλιέργεια, καλλιέργεια του κήπου και όχι διακοσμητικό δρόμων της πόλης. 

24. Γενικά για τις ελιές στα πεζοδρόμια (ανεξαρτήτως ηλικίας και μεγέθους), παραπέμπω στην ανάρτηση του Δεκεμβρίου 2019: https://www.facebook.com/stamatis.sekliziotis/posts/2816613611696518

Στις ΦΩΤΟ: οι ελιές της Αγγελάκη, αλλά και κάποιες από τους περιπάτους μου στην αγαπημένη Θεσσαλονίκη, σε σημεία που μου τράβηξαν την προσοχή και κοντοστάθηκα σε την ίδια εποχή, Απρίλης..!!

Σ. Σεκλιζιώτης

* Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο facebook στη σελίδα Team-S Landscape & Architecture

Σταμάτης Σεκλιζιώτης

Γεωπόνος (ΑΠΘ), Αρχιτέκτονας Τοπίου και πρώην Β’ Ακόλουθος Γεωργικών υποθέσεων Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ. Έχει τιμηθεί δυο φορές (2002, 2009) με τα Βραβεία Αριστείας για το Αγροτικό Ρεπορτάζ (Honorary Awards «Excellence in Reporting») του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ.

ΠΗΓΗ:https://dasarxeio.com/2020/04/12/79008/, youtube.com,      ΠΗΓΕΣΕΙΚΟΝΩΝ: hhttps://www.amna.gr/macedonia/article/635805/Duo-aionobia-elaiodentra-kalosorise-i-geitonia-tis-odou-Aggelaki,https://www.typosthes.gr/thessaloniki/278461_thessaloniki-dyo-nea-elaiodentra-apo-ti-halkidiki-stin-odo-aggelaki-foto , http://www.kulturosupa.gr/thessaloniki/elies-aggelaki-35611/, https://parallaximag.gr/,