Υπεραιωνόβιες βελανιδιές -Αιωνόβιες βελανιδιές της Ελλάδας

Στην Δεσκάτη Γρεβενών, μόλις δύο χιλιόμετρα από την πλατεία της μικρής κωμόπολης, βρίσκεται μια υπερ-αιωνόβια βελανιδιά, ηλικίας 1.300 ετών!

Πρόκειται για μία σπάνια, ποδισκοφόρο δρυ (quersus pedunculiflora), που, σύμφωνα με τους επιστήμονες που πραγματοποίησαν την δενδροχρονολόγησή του, φαίνεται να φύτρωσε περίπου το 720 μ.Χ.

Έχει διάμετρο 2,25 μέτρα και η περίμετρος του κορμού της, στο ύψους του στηθαίου, είναι 7,06 μέτρα. Βρίσκεται σε υψόμετρο 658 μέτρων και το ύψος της ξεπερνά τα είκοσι τρία μέτρα. Το δένδρο, τόσο από το μέγεθος του κορμού του, όσο και από την παλαιότητά του, κίνησε το ενδιαφέρον του Δήμου Δεσκάτης.

Μια ομάδα από δασολόγους και ειδικούς επιστήμονες έλαβαν δείγματα από το δένδρο, έκαναν ειδικές μετρήσεις στους δακτυλίους του κορμού και μετά από μελέτη κατέληξαν, με απόκλιση σφάλματος 30-50 έτη, ότι η ηλικία της βελανιδιάς είναι 1.300 έτη.

Στη συνέχεια, κινήθηκαν άμεσα όλες οι απαραίτητες διαδικασίες και με απόφαση της αποκεντρωμένης διοίκησης Ηπείρου-Δυτικής Μακεδονίας, η υπεραιωονόβια βελανιδιά κηρύχθηκε «διατηρητέο μνημείο της φύσης», που έχει ιδιαίτερη επιστημονική, οικολογική, ιστορική και πολιτισμική αξία και μπορεί στο μέλλον να αποτελέσει πολύτιμο παιδαγωγικό και εκπαιδευτικό πόρο, που χρειάζεται ειδική φροντίδα και προστασία.

Ανατολικά της Βουχωρίνας, κοντά στα Κοιμητήρια του οικισμού, σπάνιο μνημείο της φύσης και τυλιγμένη από θρύλους, απλώνει τα τεράστια κλαδιά της η υπεραιωνόβια βελανιδιά, ο μεγάλος γέροντας της Βουχωρίνας, όπως τον αποκαλούν οι κάτοικοι. Έχει περίμετρο 8,5 μέτρων και παρά τις πολλές εκατονταετίες παραμένει θαλερή, κουβαλώντας τις αναμνήσεις και τις δοξασίες του τόπου. Η γέννησή της χάνεται στα βάθη του χρόνου και εκτιμάται ότι πιθανό να ξεπερνά τα 600 έτη ζωής. Γνώρισε τον Οθωμανικό ζυγό, τα ταξίδια των μαστόρων, τον ένδοξο Μακεδονικό αγώνα, τον πόλεμο του ‘40, τα θλιβερά γεγονότα του Εμφυλίου και έπειτα ένιωσε το μαρασμό του Βοΐου από το κύμα της μετανάστευσης.

 Έζησε επίσης τον παλιό βαρύ χειμώνα της Πίνδου, τα σημερινά ξηρά καλοκαίρια, μέχρι και χτυπήματα κεραυνών. Θρύλοι μιλούν για πολύτιμους θησαυρούς που κρύβονται στους κόρφους της και τεράστια φίδια που τους φυλάνε.

Άλλη μία βελανιδιά που ενδέχεται να φθάνει την ίδια ηλικία είναι εκείνη που βρίσκεται επάνω στο μονοπάτι που ενώνει τη Χρυσαυγή με τη Μόρφη, σε απόσταση 2 περίπου χιλιομέτρων Βόρεια του οικισμού της Χρυσαυγής, δίπλα σε χωράφι.

Παράλληλα, αιωνόβιες βελανιδιές με μικρότερη ηλικία υπάρχουν στον Προφήτη Ηλία της Σιάτιστας, στην Κορυφή, στο ξωκλήσι της Παναγιοπούλας μεταξύ Βυθού και Αυγερινού, στο ξωκλήσι που βρίσκεται λίγο πριν τη Μόρφη, καθώς και στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας του Αγ. Δημητρίου στο Ανθοχώρι.

Παρόμοια τεράστια δέντρα υπήρχαν και στον Πεντάλοφο, στις τοποθεσίες Κόκαλ’ και Ντράνους τα Δέντρα. Θυσιάστηκαν όμως κατά τους Χειμώνες του ’47 και ’48 για τις αυξημένες ανάγκες θέρμανσης των κατοίκων, ο πληθυσμός των οποίων είχε αυξηθεί δραματικά, γιατί ο τακτικός στρατός είχε μεταφέρει εκεί όλους τους ανθρώπους των 6 γειτονικών χωριών για λόγους ασφάλειας, στα πλαίσια της καταδίωξης των ανταρτών.

Είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν και άλλες αιωνόβιες και υπεραιωνόβιες βελανιδιές στο Βόιο, καθώς το δέντρο έχει κατακυριεύσει τις χαμηλές πλαγιές του βουνού σε υψόμετρο που κυμαίνεται μεταξύ 600 έως 1200 μέτρων, σχηματίζοντας απέραντα δάση. Μάλιστα, επειδή σε αυτή τη ζώνη βρίσκονται χτισμένα όλα σχεδόν τα χωριά της περιοχής, το είδος είναι τόσο κοινό, ώστε οι κάτοικοι με τη λέξη Δέντρο να εννοούν τη βελανιδιά. Από τους άφθονους καρπούς της βρίσκει επίσης τροφή ένα μεγάλο μέρος της πλούσιας πανίδας που φιλοξενεί το βουνό.

 

Το αιωνόβιο άλσος της χνοώδους δρυός (Quercus pubescens) στη Καστανιά Κολινδρού Πιερίας είναι στην πραγματικότητα μια νησίδα ενός κάποτε μεγάλου δρυόδασους. Η τοπική κοινότητα Καστανιάς Πιερίας, σε υψόμετρο 400 μέτρων, είναι ένα από τα ελάχιστα μέρη της Ελλάδας 
που μπορεί κανείς ακόμα να συναντήσει και να παρατηρήσει από κοντά τη χνοώδη ποδισκοφόρο δρυ να αναπτύσσεται στο φυσικό της περιβάλλον.

Το υπέροχο σήμερα άλσος δρυός του Αγίου Νικολάου με τις χνοώδεις βελανιδιές αποτελεί ένα καταπληκτικό υπολειμματικό κομμάτι ενός μεγάλου κάποτε δρυοδάσους. Χωροθετείται βόρεια της 13ης επαρχιακής οδού Αιγινίου - Ρυακίων η οποία περνά μέσα από τον οικισμό, από τον αγροτικό δρόμο που τέμνει την επαρχιακή οδό, περικλείεται με καλλιεργήσιμες εκτάσεις ενώ νοτίως της επαρχιακής οδού επεκτείνεται προς το ρέμα του κοιμητηρίου του οικισμού. Είναι ένας χώρος ιδιαίτερου οικολογικού ενδιαφέροντος και ξεχωριστής ομορφιάς, με ωραιότατες βαθύσκιωτες βελανιδιές.

Οι χνοώδεις δρύες του άλσους, υπό μορφή μεμονωμένων δένδρων μεγάλης ηλικίας, είναι αιωνόβιες και μπορούν να φθάνουν σε ύψος ακόμη και τα 25 μέτρα, ενώ η διάμετρός τους αγγίζει και το 1,5 μέτρο. Στο άλσος της Καστανιάς εντοπίζουμε όμως μια εντυπωσιακή μεγάλη, υπεραιωνόβια, βελανιδιά, της οποίας η περίμετρος του κορμού ξεπερνά τα 5 μέτρα!!! Το ύψος του πανέμορφου αυτού δέντρου είναι 25-30 μέτρα, ακόμη κρίνοντας από τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά μπορούμε να προσδιορίσουμε την ηλικία της η οποία ίσως να ξεπερνά και τα 500 χρόνια!!! Είναι ίσως το μεγαλύτερο σε μέγεθος δένδρο της περιοχής μας. Παρά τις εκατονταετίες που κουβαλά στην πλάτη της η βελανιδιά παραμένει ακόμη θαλερή. Η χνοώδης δρυς είναι το πιο μακρόβιο είδος αφού μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 1200 έτη.

Κιλκίς: Αυτές είναι οι αιωνόβιες βελανιδιές με περίμετρο άνω των 4 μέτρων! Δείτε τις εικόνες

Τα τέσσερα μέτρα ξεπερνά η περίμετρος των δύο μεγαλύτερων από τις τέσσερις αιωνόβιες βελανιδιές που στέκουν αγέρωχες στην ορεινή Κούπα της περιοχής του Πάικου στο Κιλκίς, προσφέροντας τον ίσκιο τους στις γυναίκες που ανάβουν το καντήλι στο κοιμητήριο του χωριού αλλά και ένα σημείο αναφοράς στους κατοίκους της περιοχής.

Η τοποθεσία στην οποία βρίσκονται έχει ταυτιστεί ιστορικά -και όχι μόνο- με τον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κούπας που το 1991 κηρύχθηκε επίσημα διατηρητέο μνημείο, σπάνιας σπουδαιότητας. Στη χρονολογία της κατασκευής του, άλλωστε, το 1400, τοποθετείται η βλάστηση των

 συγκεκριμένων δέντρων.

Περιγράφοντας τα δέντρα, ο πατήρ Εμμανουήλ, ιερέας και πρόεδρος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του Ιερού Ναού, κάνει λόγο για μεγάλα, ωραία δέντρα, με τεράστια περίμετρο, πυκνό φύλλωμα και μεγάλα κλαδιά. Μιλά, επίσης, στο ΑΠΕ–ΜΠΕ και για τη σχέση που έχουν αναπτύξει με αυτά οι κάτοικοι της Κούπας: «ο κόσμος είναι δεμένος με τα δέντρα. Τα προσέχει πολύ ενώ συχνά μου λένε κάποιοι να μεσολαβώ στο δήμο όταν κρέμεται κάποιο κλαδί. Στον πλούσιο ίσκιο, άλλωστε, της μεγάλης βελανιδιάς που είναι μέσα στο κοιμητήριο, ξαποσταίνουν οι γιαγιάδες που το επισκέπτονται».

Διάσπαρτες μικρές ομάδες ήμερων βελανιδιών βρίσκονται σε όλο το νησί του Αγίου Ευστρατίου ώστε με βεβαιότητα να τις συναντήσει ο επισκέπτης όπου βρεθεί στον τόπο αυτό.
Το δάσος όμως των ήμερων βελανιδιών που μέρος αυτών είναι αιωνόβιες, καταλαμβάνει μία έκταση περίπου χιλίων στρεμμάτων.

Ξεκινάει από τη βόρεια πλευρά του νησιού, Αυλάκια, και καταλήγει ανατολικά στην παραλία Αλονίτσι.
Εντυπωσιακό είναι ότι οι βελανιδιές είναι ριζωμένες σε γκρεμούς και φτάνουν μέχρι τις ακτές, δημιουργώντας έναν αξιοσημείωτο βιότοπο.

Η βελανιδιά της Ραφήνας που πιστεύεται ότι έχει ηλικία 700 ετών (φωτογραφίες)! Για τη βελανιδιά που βρίσκεται στη Ραφήνα, επί της λεωφόρου Φλέμινγκ, έχουν γραφτεί πολλά. Λίγοι όμως, εκτός από τους μόνιμους κατοίκους της περιοχής, περνώντας από την περιοχή, αντιλαμβάνονται ότι έχουν μπροστά τους ένα δένδρο με μεγάλη ιστορία.

 Ως προς την ηλικία του άλλοι μιλούν για 700 χρόνια, βασιζόμενοι στις διηγήσεις που περνούν από γενιά σε γενιά, στις οποίες υπάρχει το δένδρο, άλλοι μιλούν για λιγότερα χρόνια (πάντα μετρώντας με εκατοντάδες). Στην τοπική βιβλιογραφία αναφέρεται ότι το βρήκαν εκεί οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής, ακούγοντας και αυτοί ιστορίες που χάνονταν στα βάθη της ιστορίας.
Το δένδρο όπως βλέπετε και στις φωτο βρίσκεται σε χώρο ιδιοκτησίας του Δήμου Ραφήνας – Πικερμίου και έχουν γίνει εργασίες υποστηλώσεων σε κάποια από τα κλαδιά του. Σήμερα χρειάζεται να γίνουν και άλλες. Αξίζει να σταματήσει κανείς και να το περιεργαστεί, με πλάτη τη Ραφήνα και μέτωπο προς τη διασταύρωση με τη λεωφόρο Μαραθώνος, βρίσκεται στο δεξί μας χέρι.

 Όπως μας δήλωσε ο ιστορικός ερευνητής και παλιός κοινοτάρχης Ραφήνας Δημήτρης Μακρής, το δένδρο έχει χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως μνημείο, ενώ η προφορική ιστορική παράδοση, θέλει να έχουν ξεκουραστεί στον ίσκιο του ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης και ο Άρης Βελουχιώτης, όταν οι διαδρομές τους, τους έφεραν στη συγκεκριμένη περιοχή.

ΒΕΛΑΝΙΔΙΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ

Περιοχή: Ταμπούρια Μεσσηνίας
Είδος: Quercus pubescens (χνοώδης δρυς)
Ηλικία: Υπεραιωνόβια βελανιδιά
Συντεταγμένες: 37.09318, 21.76861
Στοιχεία: Η χνοώδης δρυς έχει εξάπλωση στην κεντρική και νότια Ευρώπη, ενώ στην Ελλάδα βρίσκεται σχεδόν παντού. Είναι ένα από τα πιο ευπροσάρμοστα από τα 11 είδη δρυός που υπάρχουν στην Ελλάδα.

Ναι, είμαι περήφανη που είμαι βελανιδιά. Οι βελανιδιές είμαστε δέντρα ψηλά, αιωνόβια και το ξύλο μας πολύτιμο, βαρύ, σκληρό. Βέβαια εγώ, έχω έναν παραπάνω λόγο που είμαι περήφανη. Έχει να κάνει με μια ιστορία παλιά… Μια ιστορία που λίγοι τη γνωρίζουν. Αν θέλεις μπορώ να την μοιραστώ μαζί σου…

Η ιστορία εκτυλίχθηκε στο Μανιάκι Μεσσηνίας, στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης. Ο ηρωικός Παπαφλέσσας μαζί με μονάχα 500 περίπου συναγωνιστές αντιστάθηκε απέναντι σε περίπου 3.000 Τουρκοαιγυπτίους! Τι σθένος ψυχής, τι πάθος για λευτεριά που πρέπει να είχαν οι Έλληνες για να ξεχυθούν σε μια τόσο άνιση μάχη; Φαίνεται ότι όταν αγωνίζεται κανείς για κάτι τόσο σπουδαίο, το σώμα του κάνει για δυο, το ίδιο και η ψυχή του.
Η μάχη χάθηκε, αλλά ο ηρωισμός βρίσκει τρόπο να νικά. Γιατί είναι ο ηττημένος ήρωας αυτός που κερδίζει το σεβασμό ενός νικητή αντιήρωα. Ανάμνηση είναι ή όνειρο δεν ξέρω. Θυμάμαι το είδα και το άκουσα εγώ η ίδιa: ο Ιμπραήμ διέταξε να στήσουν όρθιο το άψυχο σώμα του Παπαφλέσσα πάνω στον κορμό μου. Δέος αισθάνθηκα, και τιμή και περηφάνια που ακούμπησε επάνω μου ένας πραγματικός ήρωας. Που μπόρεσα να τον πενθήσω μέσα στην «αγκαλιά μου».
Ο Ιμπραήμ πλησίασε. Μετά, γύρισε προς το επιτελείο του και δείχνοντας το κορμί του Παπαφλέσσα είπε «Πράγματι, αυτός ήταν ικανός και γενναίος άνθρωπος· καλύτερα θα ήταν να παθαίναμε άλλη τόση ζημιά, αλλά να τον πιάναμε ζωντανό, γιατί θα μας ήταν πολύ χρήσιμος».
Κι εγώ θυμάμαι σκέφτηκα, «ο Παπαφλέσσας χίλιες φορές πιο όμορφο θα έβλεπε τον θάνατο, παρά να γίνει κάποτε χρήσιμος σε αυτούς!»
Έτσι είναι βλέπετε οι ήρωες…

ΠΗΓΕΣ:https://www.tilestwra.com/, https://www.oikipa.eu/, http://monopatia-pindos.uowm.gr/, https://www.aiginiovoice.gr/i, https://www.newsit.gr/topikes-eidhseis/, https://agios-efstratios.gov.gr/places/dasos-velanidias/, https://news.marathonpress.gr/,https://www.morias21.com/,youtube.com,

ΤΟ ΒΕΛΑΝΙΔΟΔΑΣΟΣ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ

Για το ξεχασμένο μας Βελανιδοδάσος 

Από την εξαιρετική εργασία της Κοινωνιολόγου, Σπουδάστριας Φυτοτεχνίας & Αρχιτεκτονικής Τοπίου, κας Μαρίας Πλέσσα. 

Ταξινόμηση: Βασίλειο: Φυτά Plantae, Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα Magnoliophyta, Ομοταξία: Δικοτυλήδονα Magnoliopsida, Τάξη: Φηγώδη Fagales, Οικογένεια: Φηγοειδή Fagaceae, Γένος: Δρυς Quercus. Μια ζωή παραμυθένια: Οι Δρυάδες ήταν Νύμφες των δασών. Το όνομά τους προέρχεται από τη Δρυς. Η μυθολογία τις αποκαλεί Νύμφες των δέντρων γιατί ζούσαν στα δάση κάτω από τις βελανιδιές.

 Όταν ερχόταν η ώρα της Νύμφης να πεθάνει, είναι γιατί οι ρίζες του δέντρου της δεν τρέφονταν πια από τη γη. Μια Νύμφη κάποτε, ενώ χόρευε με τις αδερφές της χλόμιασε καθώς παρατήρησε τη βελανιδιά της να γέρνει πέρα δώθε. Άφησε τους χορούς και την ανεμελιά και γεμάτη ανησυχία κοίταζε το δέντρο της. Πολύ γρήγορα ο φλοιός στέγνωσε, τα φύλλα μαράζωσαν, τα κλαδιά έσπασαν και ταυτόχρονα η ψυχή της πέταξε, αποχαιρετώντας τη ζωή. Οι Νύμφες όταν βρέχει χαίρονται γιατί τρέφονται τα δέντρα και κλαίνε όταν οι βελανιδιές τους μαραζώνουν. Στις Δρυάδες Νύμφες συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων η Φιγαλία, η Τιθορέα και η Ευρυδίκη.

Το κατ’ εξοχήν δέντρο των δρυμών: Η βελανιδιά είναι η βασίλισσα του δάσους, το ιερό δένδρο του Δία, που αντιστέκεται στη φωτιά και στην ξηρασία, που συνοδοιπορούν με την κλιματική αλλαγή. Οι αρχαίοι λαοί (Έλληνες, Κέλτες, Γαλάτες) απαγόρευαν αυστηρώς το κόψιμό της. Η υλοτόμησής της ήταν προφανώς αδύνατη μέχρι να κατασκευαστούν τα πρώτα σιδερένια εργαλεία κοπής. 

Για τη φύση, που δε νοιάζεται για το κέρδος, είναι πολύτιμη όχι για το ξύλο της αλλά για το τί προσφέρει στην ανάπτυξη των άλλων φυτών και τη βιοποικιλότητα. Κρατά σε ισορροπία όλο το οικοσύστημα. Θάνατος της δρυός σημαίνει θάνατος των δρυμών. Οι βελανιδιές είναι μια μεγάλη ομάδα αείφυλλων και φυλλοβόλων δέντρων και θάμνων, εγγενή στην Ευρώπη, την Ασία, τη Βόρεια Αφρική και τη Νότια και Βόρεια Αμερική. Στο βόρειο ημισφαίριο υπάρχουν 531 αυτοφυή είδη.

 Οι βελανιδιές μορφολογικά ποικίλουν τόσο, ώστε είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι μερικές ανήκουν στο ίδιο είδος. Ωστόσο έχουν όλες τους ένα κοινό χαρακτηριστικό: τους καρπούς τους, τα βελανίδια. 

Ελλάδα: Ψηλά αιωνόβια δέντρα που βρίσκονται σε πεδινές και ορεινές περιοχές. Τα ψηλά είδη φτάνουν τα 40 μ. ύψος και ξεπερνούν το 1 μ. διάμετρο. Τα περισσότερα ελληνικά δάση δρυός περιλαμβάνουν χαμηλά δέντρα με μικρούς κορμούς και «χαμηλής ποιότητας» ξύλο. Γι' αυτό τα περισσότερα δέντρα που υλοτομούνται πωλούνται για καυσόξυλα. 

Ξηρόμερο Αιτωλοακαρνανίας: το βελανιδοδάσος είναι στο είδος του το μοναδικό στην Ευρώπη και το μεγαλύτερο των Βαλκανίων, 130.000 στρέμματα. Εκτείνεται από την παραλιακή περιοχή του Αστακού μέχρι τον ποταμό Αχελώο στα ανατολικά και τη λίμνη Οζερό στα βορειοανατολικά.
Η πρώτη αναφορά στο δάσος αυτό μας δίνεται από τον Όμηρο ο οποίος καταγράφει ότι ο Εύμαιος, ο βοσκός του Οδυσσέα, περνούσε τα κοπάδια των χοίρων απέναντι για να βοσκήσουν στο βελανιδόδασος. Τηρώντας αυτήν την παράδοση, οι νομάδες κτηνοτρόφοι της Ηπείρου (εξ ου και τα πολλά βλαχοχώρια που προέκυψαν στην περιοχή) κατέβαιναν και βοσκούσαν τα Κάλεσα και τα άλλα τους πρόβατα.

 Τα Κάλεσα είναι μια παλιά ντόπια ράτσα προβάτων που είναι μικρόσωμα, ευκίνητα και γι αυτό τα λένε και αθλητικά ή «τσιπουρίσια». Το γάλα τους έχει πολύ μεγάλη πυκνότητα: 2 κ. (αντί για 6) παράγουν 1 κ. φέτα. Νερό: Σε κάθε εκτάριο (10 στρέμματα) βελανιδοδάσους αποθηκεύονται 15 κυβικά μέτρα νερού. Αυτό συμβαίνει γιατί το ριζικό της σύστημα εκτείνεται σε μεγάλη ακτίνα και βάθος κάτω από την επιφάνεια και έτσι συμβάλλει στην κατακράτηση των εδαφών και στον εμπλουτισμό της υπόγειας υδροφορίας. Χωρίς να αρδεύεται ποτέ στους αιώνες ζωής της η βελανιδιά δημιουργεί υδροφόρο ορίζοντα και προστατεύει τον πλανήτη από την ερημοποίηση και την ξηρασία. 

Πυροπροστασία & Παρασιτοπροστασία: Με τις τανίνες της προστατεύει τα άλλα γειτονικά της δένδρα από τα παράσιτα αλλά και τα δάση από τη φωτιά. Χωρίς να δαιμονοποιούνται τα δέντρα, τα οποία δεν ευθύνονται για τις πράξεις των ανθρώπων: η βελανιδιά, σε αντίθεση με το πεύκο που εκκρίνει το εύφλεκτο ρετσίνι, είναι βραδύκαυστη γιατί οι τανίνες της εμποδίζουν την καύση. Στη βάση αυτής της πραγματικότητας γίνονται κάποιες προσπάθειες αναδάσωσης βελανιδιάς. Ένα τέτοιο οργανωμένο, παράδειγμα είναι η δενδροφύτευση και σποροφύτευση που έγινε το φθινόπωρο του 2016 στη Ρεματιά Χαλανδρίου της Αθήνας όπου συμμετείχαν μαθητές, κάτοικοι και σύλλογοι. Φυτεύτηκαν 4500 βελανίδια και 100 δενδρύλλια.

Βιοποικιλότητα: Στον κορμό της βελανιδιάς έχουν μετρηθεί να διαβιούν (σημείωση: άλλα στο υγιές ζωντανό της στάδιο και άλλα στο νεκρό στάδιο που έχει σαπίσει - πολύ πιο σπάνιο λόγω που είναι υπεραιωνόβια) 132 είδη έμβιας ζωής, περισσότερα απ’ ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο δένδρο.

                                

Την Άνοιξη-Καλοκαίρι του 2003 το Τμήμα Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων με έδρα το Αγρίνιο, κατέγραψε: 256 γηγενή φυτά και 127 είδη πουλιών, 26 από τα οποία είναι προστατευόμενα είδη. Πού; Στο σπουδαίο οικοσύστημα βελανιδιάς στη χώρα μας, στο Ξηρόμερο Αιτωλοακαρνανίας, το χωριό του Τάκη Καρναβά. Εκεί βρίσκουν καταφύγιο επίσης ωραία και σπάνια είδη πανίδας και χλωρίδας, όπως το χρυσόξυλο, οι παιώνιες, άγριες ορχιδέες, μανιτάρια κ.ά, πλήθος έντομα όπως ορθόπτερα (saga sp), νυχτοπεταλούδες (saturnia pyri), ερπετά, αμφίβια, ασπόνδυλα, πουλιά, όπως δρυοκολάπτες, πετροπέρδικες, στραβολαίμηδες, κίσσες, πουλιά υδρόβια και σπάνια αρπακτικά, όρνεα, φιδαετοί, κ.α. 

Από θηλαστικά, τα αγριογούρουνα και τα ντόπια πρόβατα, πολυπληθή άλλοτε, σήμερα σχεδόν έχουν εξαφανιστεί. Τα παλιά αρχοντικά με τα οποία είναι χτισμένος σχεδόν όλος ο Αστακός είναι φτιαγμένα με τα έσοδα που έφερνε το προσοδοφόρο εμπόριο βελανιδιών για τη βυρσοδεψία και ξυλείας για τη ναυπηγική με εξαγωγή στην Ιταλία, την Αγγλία, τη Μάλτα και την Πορτογαλία.

Έδαφος: Η ήμερη βελανιδιά είναι ημιαειθαλής, χάνει τα φύλλα της αργά και σταδιακά, από το Σεπτέμβρη ως το Φλεβάρη. Το αποτέλεσμα αυτής της φυσικής διαδικασίας, είναι ο συνεχής εμπλουτισμός του χώματος με πολύτιμα θρεπτικά συστατικά για τη διαβίωση άλλων φυτών και οργανισμών. Την άνοιξη, τα βραχώδη λιβάδια του βελανιδοδάσους είναι κατάφυτα και ολάνθιστα προσφέροντας μία από τις καλύτερες επιλογές για περπάτημα στη φύση.

Απαιτήσεις: Η ήμερη βελανιδιά δεν έχει ιδιαίτερες εδαφικές απαιτήσεις. Αναπτύσσεται από αβαθή μέχρι και σε βαθιά εδάφη και από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι περίπου τα 1.000 μ. υψόμετρο με προτίμηση στις πεδινές και λοφώδεις θέσεις 600 – 700 μ. υψόμετρο σε όλες τις κλίσεις. Μπορεί να ζήσει περισσότερο από 1000 χρόνια και φτάνει τα 30 μ ύψος. Στο βελανιδοδάσος Ξηρόμερου έχουν καταγραφεί βελανιδιές ηλικίας μέχρι 800 ετών. Ρυθμός ανάπτυξης: Η βελανιδιά χρειάζεται 70 - 80 χρόνια για ν' αρχίσει να παράγει καρπούς. Μέχρι τότε, το δέντρο θα έχει φτιάξει κορμό με 50 εκατοστά διάμετρο, αλλά ακόμα θα είναι αρκετά νεαρό. 

Αφού φτάσει στην ηλικία των 100 χρόνων, θα αυξάνει μόνο την περίμετρό του κατά 2,5 εκατοστά το χρόνο. Ιδιότητες του ξύλου της: βαρύ, σκληρό, ανθεκτικό που δε σαπίζει εύκολα σε χρώμα από ανοιχτό χρυσαφί μέχρι κοκκινωπό ή σταχτί, με ειδικό βάρος γύρω στα 700kg/m3. Χρήσεις: οικοδομή, ναυπηγική, επιπλοποιία, φαρμακευτική, καλλυντικά (ουσία κερσετίνη), βυρσοδεψία, υφαντουργία (τανίνες), ζωοτροφή, ποτοποιία (βουτσιά: τα ξύλινα βαρέλια, φελλός (είδος: φελλοφόρος δρυς), τρόφιμα (αλεύρι για ψωμί, μπισκότα, καφέ), ενέργεια (βιομάζα), φράχτης (μεταξύ ιδιοκτησιών).

 Δεσκάτη Γρεβενών: Εδώ, στα 2 μόλις χλμ από τα πρώτα σπίτια και σε υψόμετρο 658 μ. βρίσκεται η αρχαιότερη βελανιδιά της Ευρώπης, μία ποδισκοφόρος δρυς (quercus pedunculiflora), που φύτρωσε περίπου το 720 μ.Χ. Η χρονολόγισή της έγινε το 2017. Έχει διάμετρο 2,25 μ, περίμετρο κορμού 7,06 μ. και το ύψος της ξεπερνά τα 23 μ. Με περασμένα τα 1.300 χρόνια ζωής, ξεπέρασε κατά πολύ το αρχαίο Ρομπόλα (Pinus heldreichii / Λευκόδερμη πεύκη) της Πίνδου, ηλικίας 1.080 ετών. 

Το συγκεκριμένο είδος βελανιδιάς φύεται από τα 400 έως τα 700 μ.

 υψόμετρο, είναι σπάνιο, μακρόβιο και υπάρχουν ελάχιστα όμοια είδη -πολύ μικρότερης ηλικίας- σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Να προστεθεί ότι εκτός από την αρχαιότερη δρυ της Ευρώπης, στη Δεσκάτη εντοπίσθηκαν και τα αρχαιότερα πετρώματα της Ελλάδας, ηλικίας 1 δισ. ετών. Τα δυο αυτά, μαζί και ο Αλιάκμονας που με τα νερά του δίνει ζωή στο οικοσύστημα όλης της περιοχής, κάνουν την ορεινή κωμόπολη πολύ σημαντική περιβαλλοντικά για όλη τη Μακεδονία. 

Ύμνος στη βελανιδιά:

 Κι ιδού: ως την ύστερη στιγμή σου δεσπόζουσα και γαλήνια σε λίγο θα φέρεσαι ακάθεκτη προς τα κάτω· 

 κι η πτώση σου δε θα ‘ναι παρά ως να φέρεσαι πάνω σ’ ένα άρμα χρυσό – 

μεγαλείο ζωής που καλύπτει το θάνατο. 

Φορούσες λαμπρό εορτάσιμο ιμάτιο το φως του ηλίου γύρω απ’ τους κλώνους σου. 

Σ’ αγκάλιαζε η θύελλα. 

Στον ουρανό από κεραυνούς περιχαρακωμένη ήρθαν νύχτες που έλαμπες σα μια πολιτεία. 

Κοπάδια πουλιών και κομμάτια χρωμάτων ξεκουράστηκαν πάνω σου. Αγκιστρωθήκαν ομίχλες. Σε βαλαν σημάδι οι διάττοντες.

 Αλλά, ιδού: αυτό είναι ο χρόνος. Χωρίς να προδίνεσαι 

Κυρίαρχη πάντοτε, δίχως μουρμούρισμα ή σκίρτημα θα πέσεις σε λίγο, γενναία κι ασυμβίβαστη. 

Στον άδειο σου χώρο θα κατεβούνε αετοί να σε αναζητήσουν.

 Και τα βουνά θα σε βλέπουν ακόμα στη θέση σου, ενώ δεν θα είσαι. 

♦Από το ποίημα Βασιλική δρυς (1959) του Νικηφόρου Βρεττάκου

 Μαρία Πλέσσα Κοινωνιολόγος, Σπουδάστρια Φυτοτεχνίας & Αρχιτεκτονικής Τοπίου

ΠΗΓΕΣ: https://www.e-ea.gr,https://iaitoloakarnania.gr/  ,   http://www.wondergreece.gr/, https://www.aixminews.gr/aitoloakarnania/xiromero/,https://kalyvia.gr/, http://www.velanidodasos.gr/oakforest/,https://antenna-star.gr/volta-velanidodasos-xiromeroy, youtube.com,

Τήλος το πρώτο «πράσινο» νησί της Ελλάδας με μηδενικά απορρίμματα

Το νησί της Τήλου του Αιγαίου εφαρμόζει πρόγραμμα διαχείρισης απορριμμάτων που θα δώσει τη δυνατότητα στην τοπική κοινωνία να διαθέτει σχεδόν όλα τα απόβλητα μέσω ενός συστήματος διαλογής και ανακύκλωσης. Είναι το πρώτο νησί στον κόσμο που καταργεί την υγειονομική ταφή και πάνω από το 80% των απορριμμάτων πηγαίνει στην ανακύκλωση. Επίσης, η Τήλος στράφηκε πλήρως στην ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πριν από μερικά χρόνια.

Η διαχείριση των αστικών απορριμμάτων στο νησί ξεκινά με τη διαλογή στην πηγή, σε σπίτια και γραφεία. Κάθε νοικοκυριό στο νησί της Τήλου συμμετέχει στο πρόγραμμα Just Go Zero διαχωρίζοντας τα οικιακά απορρίμματα σε ανακυκλώσιμα υλικά, μη ανακυκλώσιμα υλικά και βιολογικά απόβλητα.

Πρώην χώρος υγειονομικής ταφής / Φωτογραφία: Just Go Zero

Τα απόβλητα είναι πόροι, όχι σκουπίδια

Ένα νέο πρόγραμμα διαχείρισης και ανακύκλωσης απορριμμάτων στην Τήλο ξεκίνησε τον Δεκέμβριο με την εταιρεία Polygreen. Το ποσοστό ανακύκλωσης αστικών απορριμμάτων έφτασε έκτοτε το 86%.

Η τοπική αρχή αφαίρεσε όλους τους δημόσιους κάδους απορριμμάτων. Η Τήλος έγινε το πρώτο νησί στον κόσμο που σταμάτησε την υγειονομική ταφή απορριμμάτων.

Στο πρόγραμμα Just Go Zero συμμετέχουν και τα 350 νοικοκυριά του νησιού, ο δήμος και οι επιχειρήσεις. Οι κάτοικοι του νησιού έλαβαν μοναδικές σακούλες επιλογής απορριμμάτων με κωδικό QR. Οι πολίτες μπορούν να παρακολουθούν τη συμβολή τους στην πρωτοβουλία μηδενικών αποβλήτων σε μια εφαρμογή για κινητά.

Τα επιλεγμένα απόβλητα συλλέγονται από πόρτα σε πόρτα ορισμένες ημέρες της εβδομάδας. Η δραστηριότητα είναι πιο έντονη το καλοκαίρι, όταν υπάρχουν πολλοί τουρίστες τριγύρω. Κάθε ξενοδοχείο στο νησί ταξινομεί τα απορρίμματα.

Τα αστικά απόβλητα παραδίδονται στο κυκλικό κέντρο καινοτομίας του νησιού, που χτίστηκε στον πρώην χώρο υγειονομικής ταφής. Στις εγκαταστάσεις, τα απόβλητα διαλέγονται και προετοιμάζονται για ανακύκλωση, κομποστοποίηση ή αποστέλλονται για αποτέφρωση.

Η Polygreen υποστηρίζει ότι μια τέτοια πρωτοβουλία μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιοδήποτε άλλο νησί, στην τοπική κοινότητα, πόλη ή πολιτεία

Το Just Go Zero είναι ένα πιλοτικό έργο κυκλικής οικονομίας στην Ελλάδα. Η Τήλος έχει γίνει ένα νησί χωρίς απόβλητα και η Polygreen έχει επισημάνει αισιόδοξα ότι μια τέτοια πρωτοβουλία μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιοδήποτε άλλο νησί , στην τοπική κοινωνία, πόλη ή πολιτεία.

Η εταιρεία με έδρα την Κύπρο εργάζεται σε ολοκληρωμένες και καινοτόμες λύσεις κυκλικής οικονομίας. Διαπραγματεύεται την υλοποίηση τέτοιων έργων με άλλες δέκα τοπικές διοικήσεις στην Ελλάδα, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ .
Ενεργειακά αυτόνομο νησί

Η Τήλος βρίσκεται βόρεια της Ρόδου στο Αιγαίο Πέλαγος. Το επισκέπτονται περισσότεροι από 13.000 τουρίστες ετησίως. Το νησί καλύπτει σχεδόν το 100% των ενεργειακών του αναγκών από ανανεώσιμες πηγές.

Το νησί, με λίγο περισσότερους από 500 κατοίκους, είναι εξ ολοκλήρου ενεργειακά αυτάρκης.

Το πρώτο υβριδικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα κατασκευάστηκε στην Τήλο. Η ηλεκτρική ενέργεια από αιολικές και ηλιακές γεννήτριες αποθηκεύεται σε μπαταρίες. Καθιστά το νησί, με λίγους περισσότερους από 500 κατοίκους, πλήρως αυτάρκης ενεργειακά.

Όλα τα προαναφερθέντα προγράμματα συνεπάγονται στενή συνεργασία μεταξύ των τοπικών αρχών, των επιχειρήσεων και των κατοίκων, οι οποίοι έχουν αλλάξει και έχουν προσαρμόσει τις συνήθειες και την καθημερινότητά τους στις κοινοτικές πρωτοβουλίες.

Το νησί έχει γίνει ένα πράσινο σημείο στη Μεσόγειο μέσω πρωτοποριακών εγχειρημάτων για την εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων. Οι πρωτοβουλίες αποτελούν καλά παραδείγματα για τον τρόπο μείωσης των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον σε τοπικό επίπεδο.
ΠΗΓΕΣ:https://balkangreenenergynews.com/island-of-tilos-zero-waste-gem-in-aegean-sea/
,justgozero.com/tilos, https://csrnews.gr/, youtube.com
 

Η «καζέρμα των βοτάνω στη Λέρο είναι αγρόκτημα καλλιέργειας αρωματικών φαρμακευτικών φυτών

Eνα αγρόκτημα στο οποίο καλλιεργούνται βότανα και αναπτύσσεται η μελισσοκομία κατάφεραν να δημιουργήσουν τα μέλη του κοινωνικού συνεταιρισμού (ΚοιΣΠΕ) του τομέα ψυχικής υγείας Δωδεκανήσου.

Η «καζέρμα των βοτάνων» είναι ένα επισκέψιμο αγρόκτημα που δημιουργήθηκε με πολύ μεράκι από τον Κοινωνικό Συνεταιρισμό ΠΕ του Τομέα Ψυχικής Υγείας Δωδεκανήσου, σε μια περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους στο Κουλούκι της Λέρου και σε απόσταση μόλις 600 μέτρα από το Λιμάνι Λακκίου.

Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο εργοθεραπευτής και πρόεδρος του συνεταιρισμού Ανδρέας Γεωργίου η λειτουργία του αγροκτήματος συνδέεται με την καλλιέργεια αρωματικών φαρμακευτικών φυτών καθώς και με την ανάπτυξη ενός πρότυπου κέντρου προστασίας και αναπαραγωγής των μελισσών και δημιουργήθηκε την περίοδο των περιορισμών που υπήρξαν τα δύο τελευταία χρόνια για την αντιμετώπιση του κορονοϊού.

Η περιήγηση στην «Καζέρμα των βοτάνων» προσφέρει στον επισκέπτη μια μοναδική εμπειρία πλούσια σε χρώματα, αρώματα, καθαρό αέρα χαλάρωσης και αναζωογόνησης .

Τα δεκάδες αρωματικά – φαρμακευτικά φυτά (αυτοφυή και καλλιεργήσιμα), με τα δέντρα και τους θάμνους συνθέτουν ένα μοναδικό φυσικό τοπίο που στην καρδιά του κρύβει ένα ιστορικό μνημείο.

Εντός του κτήματος δεσπόζει μια ιταλική καζέρμα, η οποία διασώθηκε από την περίοδο της ιταλικής κατοχής και έχει αποκατασταθεί με σεβασμό στην ιστορία και στην αρχιτεκτονική του τόπου.

Το κτίριο λειτουργεί ως πολυχώρος δημιουργικών δραστηριοτήτων και στεγάζει ένα μικρό εκθετήριο – μουσείο μελισσοκομίας και βοτάνων της Λέρου. 

Μέσα από τις διαδρομές περιπάτου που έχουν δημιουργηθεί οι επισκέπτες μπορούν να τα αγγίξουν, να τα μυρίσουν, να τα συλλέξουν ή και να τα καλλιεργήσουν, ανάλογα με την εποχή της επίσκεψης.

Οι επισκέπτες θα ενημερωθούν για τις ευεργετικές ιδιότητες, τον τρόπο καλλιέργειας, ξήρανσης και χρήσης των βοτάνων. Παράλληλα, θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά τον μαγευτικό κόσμο των μελισσών και να μάθουν τα μυστικά του μελιού.

Η  eπίσκεψη στο αγρόκτημα μπορεί επίσης να περιλαμβάνει διάφορες βιωματικές δραστηριότητες που σχεδιάζονται ανάλογα με την ηλικία και τη διάθεση των συμμετεχόντων.

Οι επισκέπτες θα έχουν την δυνατότητα να γευτούν αφεψήματα και σνακ φτιαγμένα από τα παραγόμενα βότανα και το μέλι ΑΡΤΕΜΙΣ και παράλληλα από την αυλή της Caserma να θαυμάσουν το φυσικό περιβάλλον και την καταπληκτική θέα του Porto Lago («λιμάνι λίμνη»).

Ο ΚοιΣΠΕ είναι Μονάδα Ψυχικής Υγείας και αποσκοπεί στην επαγγελματική αποκατάσταση ατόμων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα, επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ανδρέας Γεωργίου. Είναι το επιστέγασμα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης που συντελέστηκε αρχικά στη Λέρο και επεκτάθηκε στα ψυχιατρεία όλης της Ελλάδας.

Από τη μαύρη εργασία των ασθενών και τις μετέπειτα άτυπες θεραπευτικές μονάδες φτάσαμε το 2002 να ιδρυθεί στη Λέρο ο πρώτος Κοινωνικός Συνεταιρισμός στην Ελλάδα. Στο πέρασμα των 17 χρόνων λειτουργίας του ο ΚοιΣΠΕ έχει αναπτύξει διάφορες δραστηριότητες όπως ζαχαροπλαστείο, αγροτικές καλλιέργειες, κυλικείο, γραφείο εναλλακτικού τουρισμού, μελισσοκομία και τυποποίηση μελιού με το μέλι ΑΡΤΕΜΙΣ.

Στις εν λόγω δραστηριότητες έχουν απασχοληθεί περισσότερα από 150 άτομα με ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Στο πλαίσιο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας η «Καζέρμα των βοτάνων» που αποτελεί την πιο πρόσφατη δραστηριότητα του Κοινωνικού Συνεταιρισμού, δημιουργήθηκε πρωταρχικά για να καλύψει τις ανάγκες για εργασία των κοινωνικά αποκλεισμένων ασθενών αλλά και για να αναδείξει τον τοπικό ανεκμετάλλευτο θησαυρό της χλωρίδας του νησιού, φέρνοντας σε επαφή τους επισκέπτες με τον τρόπο καλλιέργειας, συγκομιδής και ξήρανσης των θεραπευτικών βοτάνων.

ΠΗΓΕΣ:https://www.ekirikas.com/leros-agroktima-kalliergeias-aromat/,https://www.protothema.gr/greece/article/1027833/enas-stratonas-gematos-hromata-kai-aromata-sti-lero/, https://www.caserma.gr/gallery-cazerma-leros-botana.html, youtube.com,

Η Σάμος είναι το μαγευτικό νησί όπου κυριαρχούν ο θρύλος και η ομορφιάί

Η Μελάμφυλλος και Ανθεμούσα, λίκνο της Ήρας, γη των φιλοσόφων, των ηρώων.

Η Σάμος είναι το νησί όπου βασιλεύουν ο θρύλος και η ομορφιά.

Η γενέθλια γη μεγάλων ανδρών. Του μαθηματικού και φιλοσόφου Πυθαγόρα – θεμελιωτή της μουσικής και της σύγχρονης μαθηματικής σκέψης, του αστρονόμου Αρίσταρχου, του πρώτου που μίλησε για την ηλιοκεντρικότητα του πλανητικού μας συστήματος, περίπου 2300 χρόνια πριν.

Είναι η μυθική γενέτειρα της Ήρας. Ο ναός της, στο Ηραίο χαρακτηρίστηκε από τον Ηρόδοτο ως «το μεγαλύτερο ναό στην Ελλάδα της εποχής του». Η UNESCO συμπεριέλαβε το ναό και την ευρύτερη αρχαιολογική περιοχή του Πυθαγορείου στα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Είναι ο τόπος που φιλοξένησε τον φιλόσοφο Επίκουρο, τον μυθοπλάστη Αίσωπο, τον φιλόσοφο και στρατηγό Μέλισσο.

Η Σάμος με πρωτεύουσα την πόλη της Σάμου, έχει 32.977 κατοίκους (απογραφή 2011). Αποτελείται από τους Δήμους Ανατολικής & Δυτικής Σάμου και από τέσσερις δημοτικές ενότητες, Βαθέος, Καρλοβασίου, Πυθαγορείου και Μαραθοκάμπου και έχει 33 συνολικά χωριά. Γραφικά παραθαλάσσια, ορεινά εξαιρετικής ομορφιάς και μεσόγεια καταπράσινα χωριά, που διατηρούν αναλλοίωτο το τοπικό χρώμα μέσα στο χρόνο.

Eίναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος νησί του Νομού, με έκταση 476 τ. χλμ. και μήκος ακτών 140 χλμ. Οι δυο επιβλητικοί της ορεινοί όγκοι ο άγριος και βραχώδης με απότομες πλαγιές και χαράδρες Κέρκης, ύψους 1443 m και η κατάφυτη Άμπελος (ή Καρβούνης) ύψους 1160 m δεσπόζουν στο νησί. Έχει ελάχιστες πεδινές περιοχές με μεγαλύτερη την πεδιάδα της Χώρας, η οποία βρίσκεται στη νότια πλευρά του νησιού. Ποτάμια δεν έχει, μόνο χείμαρρους, ρυάκια και άφθονες πηγές.

Η Σάμος είναι ένας τόπος με οργιαστική βλάστηση. Όλα γύρω σου, στο παρθένο φυσικό τοπίο είναι φτιαγμένα από χρώματα και φως. Και κάθε βήμα είναι μια αποκάλυψη. Είτε βρεθείς στους επιβλητικούς ορεινούς της όγκους, είτε στις σπηλιές, τα φαράγγια και τις ρεματιές, το περιβάλλον της Σάμου θυμίζει ελληνική ενδοχώρα σε μικρογραφία. Πάνω από 1400 είδη σπάνιων φυτών, πολλά από τα οποία ενδημικά και δεκάδες είδη αρπακτικών πτηνών, θα πλαισιώσουν τα βήματά σας.

Πόλεις και Χωριά

Σάμος

Η πρωτεύουσα της Σάμου από την εποχή της Ηγεμονίας, βρίσκεται 18 χλμ. από το αεροδρόμιο και είναι αμφιθεατρικά κτισμένη σ’ ένα πανέμορφο κόλπο. Κεντρικό σημείο της πόλης η πλατεία Πυθαγόρα, που κατασκευάστηκε το 1864. Η πόλη αποτελεί το διοικητικό κέντρο του νησιού και διαθέτει τουριστικές υποδομές υψηλής ποιότητας και κέντρα σίτισης και ψυχαγωγίας. Αξίζει να επισκεφθείτε το Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου εκτίθεται ο κολοσσιαίος Κούρος και πολλά άλλα επιβλητικά αγάλματα (ανάμεσα στα οποία και το Σύνταγμα του Γενέλεω), κτερίσματα και αναθήματα, κυρίως από την περιοχή του Ηραίου. Επίσης, το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Μητρόπολης, τη Δημόσια Βιβλιοθήκη, τον καθεδρικό ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, το Μουσείο Οίνου στο Μαλαγάρι, τα υπέροχα νεοκλασικά κτίσματα. Επισκεφθείτε επίσης, το Δημαρχείο και τη Δημοτική Πινακοθήκη, όπου στεγαζόταν το Βουλευτήριο των Σαμίων την εποχή της Ηγεμονίας και το Ιστορικό Αρχείο της Σάμου.


ΒΑΘΥ

Πολύ κοντά στην πόλη της Σάμου βρίσκεται το Βαθύ. Είναι ένα από τα παλαιότερα χωριά, που διατηρεί τον παραδοσιακό χαρακτήρα του με τα πανέμορφα σπίτια, τα στενά δρομάκια και τις γραφικές γειτονιές του. Αξίζει κανείς να επισκεφθεί τα κτίρια του Δημοτικού σχολείου και του Κοινοτικού Καταστήματος. Όπως επίσης, τα αγιορείτικα εκκλησάκια Αγία Κάρα και Ευαγγελίστρια με τις εξαιρετικές τοιχογραφίες τους και κυρίως την εκκλησία του Αϊ Γιαννάκη. Πρόκειται για δίκλιτο ναό με τρούλους, αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο και τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, που χρονολογείται από το 1799. Το Βαθύ διαθέτει ανοικτό θέατρο, που φιλοξενεί πολλές εκδηλώσεις κατά τη θερινή περίοδο.

Χώρα

Η Χώρα βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα της Σάμου, 3χλμ βορειοδυτικά του Πυθαγορείου και 17 χλμ. από την πόλη της Σάμου. Είναι χτισμένη στην άκρη του ομώνυμου κάμπου. Μέχρι το 1854 αποτελούσε την πρωτεύουσα του νησιού. Αξιοθέατα του χωριού αποτελούν η παλιά Μητρόπολη, οι βρύσες και τα πλυσταριά στον Πλάτανο και τη Μεσακή, καθώς και η στέρνα της Μεσακής, που κατασκευάστηκε το 1870.

Καρλόβασι

Θεωρείται το εμπορικό κέντρο του νησιού και απέχει 32 χλμ. από την πρωτεύουσα και 37 χλμ. από το αεροδρόμιο. Διαθέτει μεγάλο λιμάνι, πολλές κρατικές υπηρεσίες και εξαιρετική αγορά. Μια πόλη με πλούσιο παρελθόν, που καταγράφεται στην ίδια την όψη της, στο Ηγεμονικό Μέγαρο, στο Χατζηγιάννειο, στα νεοκλασικά κτίρια στους οικισμούς του Όρμου και στο Λιμάνι, στα επιβλητικά βυρσοδεψεία, στην Εμπορική Σχολή (όπου εδρεύει η Μαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αιγαίου), στις εκκλησίες. Όλα συνθέτουν μια εικόνα που μαρτυρεί την ιστορία και την πλούσια πολιτιστική παράδοσή του. Αποτελείται από τους οικισμούς Παλαιό, Νέο και Μεσαίο Καρλόβασι, καθώς και το Λιμάνι και τον Όρμο.

 Το Παλαιό, ιδιαίτερα γραφικό, είναι χτισμένο σε καταπράσινους λόφους και έχει κόσμημα στην κορυφή του το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας. Στο Νέο Καρλόβασι συγκεντρώνεται η εμπορική κίνηση της περιοχής, ενώ ο οικισμός στο Μεσαίο Καρλόβασι έχει υπέροχη παραδοσιακή νησιώτικη αρχιτεκτονική. Στο Ποτάμι υπάρχει ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που χρονολογείται από το 11ο αιώνα, ενώ η περιοχή θεωρείται από τις καλύτερες του νησιού, με μοναδική βλάστηση, ποτάμι που καταλήγει σε μια υπέροχη παραλία και υπέροχους μικρούς καταρράκτες. Πάνω από την εκκλησία βρίσκεται το Ενετικό Κάστρο. Πολύ κοντά βρίσκονται και δυο άλλες μοναδικές παραλίες το Μικρό και το Μεγάλο Σεϊτάνι, τις οποίες μπορεί κανείς να τις επισκεφθεί είτε μέσω θαλλάσης είτε με τα πόδια.

Μαραθόκαμπος

Ο Μαραθόκαμπος είναι κτισμένος στους πρόποδες του Κέρκη και γύρω από τον ομώνυμο κόλπο και συνδυάζει βουνό και θάλασσα. Γραφικό χωριό με έντονα παραδοσιακά στοιχεία, δεσπόζει στη νοτιοδυτική πλευρά της Σάμου και απέχει 45 χλμ. από την πρωτεύουσα και περίπου 30 χλμ. από το αεροδρόμιο. Πλακόστρωτοι δρόμοι, πέτρινα σπίτια, παραδοσιακές βρύσες, μικρές πλατείες και εκκλησίες όλα ανέγγιχτα στο χρόνο. Κοντά στο Μαραθόκαμπο βρίσκεται η σπηλιά του Πυθαγόρα. Το σπήλαιο, στο οποίο σύμφωνα με την παράδοση, βρήκε καταφύγιο ο σπουδαίος μαθηματικός της αρχαιότητας Πυθαγόρας, όταν τον καταδίωκε ο Πολυκράτης. 

Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται ένα ακόμη σπήλαιο, όπου στο εσωτερικό του έχει κτιστεί η εκκλησία της Παναγίας της Σαραντασκαλιώτισσας. Στα δυτικά του Μαραθόκαμπου βρίσκεται το Κακοπέρατο σπήλαιο, με εσωτερικό που κοσμείται από θαυμάσιους σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Για τους πεζοπόρους υπάρχει μια υπέροχη διαδρομή από τον Κάμπο, μέχρι το Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας στον Κέρκη. Επίνειο της περιοχής αποτελεί ο Όρμος Μαραθόκαμπου, που απέχει τέσσερα χιλιόμετρα από το χωριό. Πρόκειται για ένα σύγχρονο παραθεριστικό θέρετρο με μια απέραντη βοτσαλωτή παραλία.

Πυθαγόρειο

Το ειδυλλιακό Πυθαγόρειο είναι χτισμένο πάνω στην Αρχαία Σάμο και απέχει 14 χλμ. από την πρωτεύουσα και 4 χλμ. από το αεροδρόμιο. Η αρχαιολογική, πολιτισμική και ιστορική του σημασία είναι αναγνωρισμένη παγκόσμια, αφού από την UNESCO έχει ανακηρυχθεί ως ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ. Η αρχιτεκτονική κατασκευή του Πυθαγορείου, οι πετρόχτιστοι δρόμοι, η αισθητική, οι γραφικές συνοικίες και το παραδοσιακό καρνάγιο, μαζί με την τουριστική υποδομή και τις υπηρεσίες που παρέχονται, ελκύουν κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες. 

Στο λιμάνι δεσπόζει το άγαλμα του Μεγάλου Διδασκάλου, Φιλοσόφου και Μαθηματικού Πυθαγόρα. Αξίζει να επισκεφθείτε το υπερσύγχρονο Αρχαιολογικό Μουσείο με πλουσιότατα εκθέματα, το Κάστρο του Λυκούργου Λογοθέτη επίσης, μουσειακός χώρος και να επισκεφθείτε τους αρχαιολογικούς χώρους και τα τείχη της αρχαίας πόλης. Η εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και το Μοναστήρι της Παναγιάς της Σπυλιανής έλκουν εκατοντάδες πιστούς και επισκέπτες. Στο Πυθαγόρειο πραγματοποιούνται πολλές πολιτιστικές και πνευματικές εκδηλώσεις, κυρίως στο ανακαινισμένο Αρχαίο Θέατρο. Διαθέτει μαρίνα για την υποδοχή των τουριστικών σκαφών, σύγχρονα εστιατόρια, καφέ μπαρ και κέντρα διασκέδασης.

Κοκκάρι 

Γραφικό, με μοναδικές παραλίες, το Κοκκάρι, είναι από τους ομορφότερους προορισμός στη Σάμο και δέχεται χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο. Απέχει 10 χλμ. από τη Σάμο και 28 χλμ. από το αεροδρόμιο. Στενά σοκάκια, καταστήματα ιδιαίτερης αισθητικής, χώροι εστίασης και ψυχαγωγίας, προσφέρουν χαλάρωση και ονειρεμένες διακοπές. Στο Κοκκάρι συνδυάζεται το πράσινο με το γαλάζιο της θάλασσας, καθώς η πυκνή βλάστηση φθάνει μέχρι τις ακρογιαλιές. 

Τα βουνά κατάφυτα με πηγές που ρέουν όλο το χρόνο, είναι προσβάσιμα από το χωριό, με καλοδιατηρημένα μονοπάτια, που προσφέρονται για πεζοπορία. Από εδώ ξεκινούν υπέροχες πεζοπορικές διαδρομές για Βουρλιώτες, Μυτιληνιούς και την κορυφή του όρους Καρβούνη. Οι ορχιδέες που καλλιεργούνται στην περιοχή είναι από τις πιο εντυπωσιακές και εξάγονται σε όλο τον κόσμο. Μπορεί κανείς να απολαύσει το μπάνιο του στις μαγευτικές παραλίες Τσαμαδού, Λεμονάκια και Τσάμπου, καθώς και στην παραλία του χωριού. Για τους λάτρεις του wind surfing υπάρχει σχολή εκμάθησης. Αξιοθέατο του χωριού αποτελεί ο ναός του Αγίου Νικολάου, από τις μεγαλύτερες εκκλησίες της Σάμου.

Μανωλάτες

Οι Μανωλάτες βρίσκονται στο βόρειο τμήμα του νησιού, 25 χλμ από την πόλη της Σάμου. Πρόκειται για ένα παραδοσιακό χωριό που είναι χτισμένο σε ορεινή καταπράσινη περιοχή και έχει απέραντη θέα προς τη Μικρά Ασία. Στους Μανωλάτες αξίζει να δείτε τα διατηρημένα παλιά γραφικά σπίτια και τους πλακόστρωτους δρόμους, καθώς επίσης την ενοριακή εκκλησία που είναι αφιερωμένη στην Ζωοδόχο Πηγή.


Άγιος Κωνσταντίνος

Ο Άγιος Κωνσταντίνος βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νησιού, 20 χλμ από την πόλη της Σάμου. Παραθαλάσσιο χωριό, χτισμένο σε ένα τοπίο μοναδικής φυσικής ομορφιάς. Πολύ κοντά στο χωριό, σε μια μαγευτική διαδρομή προς τους Μανωλάτες, με οργιώδη βλάστηση και τρεχούμενα νερά, βρίσκονται οι καταπράσινες τοποθεσίες Πλατανάκια και Αηδόνια. Δυτικά του χωριού βρίσκεται το πευκοδάσος του Πρινιά, όπου παλαιότερα λειτουργούσαν κατασκηνώσεις για παιδιά και οικογένειες.

Βουρλιώτες

Οι Βουρλιώτες βρίσκονται στο βόρειο τμήμα του νησιού, 21 χλμ από την πόλη της Σάμου. Πρόκειται για ένα πολύ όμορφο χωριό, που χτίστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα. Στους Βουρλιώτες αξίζει να επισκεφθείτε την πηγή Πνάκα και το μοναστήρι της Παναγίας του Βροντά που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το χωριό. Η Μονή Παναγίας Βροντά θεωρείται το παλαιότερο μοναστήρι της Σάμου

Μυτιληνιοί

Οι Μυτιληνιοί βρίσκονται στο ανατολικό τμήμα του νησιού και σε απόσταση 12 χλμ. από την πόλη της Σάμου. Το χωριό είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στη μέση της κοιλάδας του Χησίου. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα και αξιόλογα χωριά της Σάμου. Η γραφική του πλατεία με τα μικρά καφενεία-ταβέρνες τους καλοκαιρινούς ιδίως, μήνες συγκεντρώνει πολλούς επισκέπτες. Αξιοθέατο του χωριού αποτελεί το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας www.nhma.gr , όπου σημαντική θέση, εκτός των άλλων κατέχει το τμήμα με τα απολιθώματα ζώων που έζησαν στη Σάμο πριν από 8-10 εκατομμύρια χρόνια και βρέθηκαν σε ανασκαφές, που πραγματοποιήθηκαν σε τοποθεσία πολύ κοντά στο χωριό. Το χωριό έχει έξι εκκλησίες και πολλά εξωκλήσια. Σε απόσταση 3 χλμ. από τους Μυτιληνιούς βρίσκεται το Μοναστήρι της Αγίας Τριάδας, το νεώτερο μοναστήρι της Σάμου. Για τους λάτρεις του κινηματογράφου, σε μια μαγευτική αυλή μέσα στο πράσινο και τα λουλούδια, λειτουργεί θερινός κινηματογράφος.

Πύργος

Ο Πύργος βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα της Σάμου, σε απόσταση 30 χλμ. από την πόλη της Σάμου. Πρόκειται για ένα μεγάλο χωριό, χτισμένο σε μία όμορφη και καταπράσινη τοποθεσία κοντά στον ποταμό Αμφίλυσσο με στενά πλακόστρωτα δρομάκια, παραδοσιακά χτισμένα σπίτια και παλιές εκκλησίες. Η περιοχή παρουσιάζει τη μεγαλύτερη παραγωγή σε μέλι (το υπέροχο θυμαρίσιο μέλι της Σάμου) και αρωματικών φυτών.

Παλαιόκαστρο

Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του νησιού, 5 χλμ νοτιοανατολικά της πόλης της Σάμου. Πήρε το όνομά του από τα ερείπια παλαιού κάστρου, τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα στην περιοχή του Αγίου Τρύφωνα. Αξιοθέατα του χωριού αποτελούν οι δυο πολύ όμορφοι ναοί, του Αγίου Γεωργίου και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με εξαιρετικής τέχνης εικόνες και ξυλόγλυπτα τέμπλα.

Μαυρατζαίοι

Οι Μαυρατζαίοι βρίσκονται στο κεντρικό τμήμα του νησιού, στους πρόποδες του Καρβούνη (όρος Άμπελος), 23 χλμ από την πόλη της Σάμου και 10 χλμ από το Πυθαγόρειο. Το χωριό επισκέπτονται φυσιολάτρες και περιπατητές καθώς, από εκεί ξεκινούν πολλά μονοπάτια για πεζοπορία και αναρρίχηση με προορισμό το βουνό. Στην περιοχή λειτουργούν πολλά εργαστήρια αγγειοπλαστικής, όπου κατασκευάζονται παραδοσιακά πήλινα αγγεία της Σάμου. Πολύ κοντά στο χωριό βρίσκεται η Μονή του Τιμίου Σταυρού, η οποία διαθέτει αξιόλογη βιβλιοθήκη και περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο με απεικονίσεις από την Αγία Γραφή.

Κουμαραδαίοι

Οι Κουμαραδαίοι βρίσκονται στο κεντρικό τμήμα του νησιού, 25 χλμ από την πόλη της Σάμου και 12 χλμ από το Πυθαγόρειο.Σε απόσταση 2 χλμ. από το χωριό βρίσκεται η Μονή της Μεγάλης Παναγίας, ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια του νησιού με υπέροχες τοιχογραφίες του 16ου αιώνα

Παγώνδας

Ο Παγώνδας βρίσκεται στο νότιο τμήμα του νησιού και απέχει 28 χλμ από την πόλη της Σάμου. Το χωριό είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στις ανατολικές πλαγιές του Μπουρνιά, σε υψόμετρο 180 m. και έχει πανοραμική θέα προς τον κάμπο της Χώρας και το Αιγαίο Πέλαγος. Αξιοθέατα του χωριού εκτός των άλλων, αποτελούν το Λαογραφικό Μουσείο και το μαρμάρινο καμπαναριό του ναού του Χριστού, που χρονολογείται από το 16ο αιώνα.

Μεσόγειο-Πάνδροσος

Το Μεσόγειο και η Πάνδροσος είναι δύο γειτονικά –απέχουν μεταξύ τους 1 χλμ.-, γραφικά, ορεινά χωριά χτισμένα σε υψόμετρο 600 m στο όρος Καρβούνη (Άμπελος). Βρίσκονται στο κεντρικό τμήμα της Σάμου, σε απόσταση περίπου 35 χλμ. από την πρωτεύουσα. Είναι χτισμένα στην κατάφυτη πλαγιά του βουνού, σε ένα μαγευτικό περιβάλλον με πολλά τρεχούμενα νερά.
ΠΗΓΗ: https://www.samos24.gr/, https://www.isamos.gr/, youtube.com, http://visit.samos.gr/,