Κάρπαθος. Αντικειμενικά ένας μακρινός προορισμός από όπου και αν βρίσκεστε στην Ελλάδα. Αν σκεφτείς ότι από τη Ρόδο θέλεις περίπου έξι ώρες με το απλό πλοίο, καταλαβαίνεις πόσο μακριά βρίσκεται από τα υπόλοιπα μέρη. Αν ξεκινήσει κάποιος από τον Πειραιά, και περνώντας από αρκετά νησιά θα χρειαστεί 22, 24 ή ακόμα και πάνω από 30 ώρες για να καταλήξει σε ένα από τα δύο λιμάνια της Καρπάθου, το Διαφάνι ή τα Πηγάδια. Υπάρχει ωστόσο και αεροπορική σύνδεση με το νησί απευθείας από το Αεροδρόμιο της Αθήνας σε μόλις 1 ώρα περίπου.
Το όνομά της το πήρε από τους πρώτους κατοίκους του νησιού που λέγεται ότι λόγω της μεγάλης ομορφιάς του νησιού θέλησαν να απαγάγουν τους θεούς του Ολύμπου και να τους φέρουν να ζήσουν στην Κάρπαθο. Έτσι, αυτοί οι πρώτοι κάτοικοι ονομάστηκαν Αρπάθεοι κάτι που στη συνέχεια εξελίχθηκε σε Καρπάθιοι. Είναι όντως τόσο όμορφο και γεμάτο αντιθέσεις όλο το νησί που από τα καταγάλανα νερά και τις παραλίες με άμμο μπορείς να βρεθείς σε υψόμετρο πάνω από τα 1000 μέτρα μέσα στα πεύκα ή μέσα σε πετρώδης χαράδρες να αγναντεύεις το απέραντο Αιγαίο μέχρι εκεί που η θάλασσα ενώνεται στον ορίζοντα με τον γαλανό ουρανό. Εμείς φτάσαμε εκεί από τη Ρόδο και πιάσαμε λιμάνι στα Πηγάδια που είναι και το κέντρο του νησιού με τους περισσότερους κατοίκους.
Με την πρώτη ματιά καταλαβαίνει κάποιος ότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερο νησί.
Μεγάλα βράχια που καταλήγουν μέχρι τη θάλασσα και γκρεμοί που σου δίνουν την εντύπωση ότι για να φτάσεις σε κάποια παραλία θα χρειαστεί να κάνεις καταρρίχηση. Ευτυχώς στην πραγματικότητα το οδικό δίκτυο του νησιού θα σε πάει εύκολα στις περισσότερες παραλίες, ακόμα και αν περάσεις από κάποιον πολύ βατό χωματόδρομο. Υπάρχουν ωστόσο και οι παραλίες που δεν είναι προσιτές με απλό ΙΧ και κάποιες που τις βρίσκεις μόνο με σκάφος.
Επιλέξαμε να μείνουμε στην Αρκάσα, σχετικά στη μέση του νησιού από τη δυτική πλευρά του. Αποδείχθηκε πολύ καλή επιλογή τόσο για τις όμορφες παραλίες και τα γραφικά χωριά που έχεις σε πολύ κοντινή απόσταση από αυτή, αλλά και σαν σημείο εκκίνησης για τους πιο μακρινούς προορισμούς.
Ξεκινήσαμε την περιήγηση στο νησί από την παραλία του Αγίου Νικολάου στην Αρκάσα. Κρυστάλλινα δροσερά νερά με ψιλή άμμο και ακριβώς απέναντι στο βάθος να βλέπεις την Κάσο. Ειδικά κατά το ηλιοβασίλεμα η θέα ήταν μαγική και σε έκανε να νιώθεις ηρεμία και χαλάρωση καθώς έβλεπες να απλώνεται μπροστά σου το Αιγαίο. Δύο μαγαζιά υπάρχουν στον Άγιο Νικόλαο με ξαπλώστρες και ομπρέλες πάνω στην παραλία, αλλά και χώρο με τραπέζια πάνω από αυτή, όπου μπορείς εύκολα να περάσεις όλη τη μέρα σου χωρίς να σου λείψει απολύτως τίποτα.
Παρόμοια η κατάσταση και την παραλία του Διακόφτη, πιο νότια και κοντά στο αεροδρόμιο, με ένα beach bar για τα απαραίτητα και πολύ χώρο για όλους, τόσο στο οργανωμένο κομμάτι της όσο και στο ελεύθερο. Η παραλία θυμίζει μικρογραφία από Ελαφόνησο και είναι σίγουρα στα μέρη που πρέπει να επισκεφτεί κάποιος.
Από τον Διακόφτη και γυρνώντας προς Αρκάσα συναντήσαμε δύο ακόμα πανέμορφες παραλίες όμως με λιγότερο κόσμο. Η παραλία Αράκι και αυτή του Αγίου Θεόδωρου μαγνητίζουν αμέσως το βλέμμα με το άγριο τοπίο από βράχια που τις περιβάλλει και τα γαλαζοπράσινα νερά τους. Επίσης σε αυτή τη μεριά του νησιού υπάρχει και η παραλία Αγριλοπόταμος όπου είναι σημείο για windsurfing και kitesurfing, το οποίο όμως δεν είναι και το πιο ιδανικό για αρχάριους
Από την άλλη πλευρά, την ανατολική, ξεχωρίσαμε την παραλία της Κυρά Παναγίας, ιδανική για όποιον ψάχνει κάτι οργανωμένο. Βγαίνοντας από τον κεντρικό δρόμο ξεκινάει ένα κατηφορικό κομμάτι και ύστερα από λίγη ώρα που απλά κατηφορίζεις περνώντας τη μια φουρκέτα μετά την άλλη, εμφανίζεται μπροστά σου αυτός ο πανέμορφος κόλπος!
Λίγο πιο πάνω από την Κυρά Παναγιά και αφού είχαμε καταλάβει πια ότι οι παραλίες του νησιού ήταν η μία πιο όμορφη από την άλλη, ακολουθήσαμε τις ταμπέλες προς Απέλλα. Σε μια στροφή, αρκετά πριν φτάσουμε φάνηκε στο βάθος η παραλία. Το θέαμα ήταν μοναδικό. Ένα παλιό ξύλινο ιστιοπλοϊκό να έχει δέσει στη μία άκρη, πράσινα νερά και βράχια να ξεχωρίζουν μέσα στη θάλασσα και γύρω γύρω πεύκα. Όταν πια κατεβήκαμε και την είδαμε και από κοντά καταλάβαμε ότι ήμασταν ίσως στο πιο όμορφο μέρος του νησιού.
Όσα νησιά και μέρη αν έχει επισκεφτεί κάνεις οι παραπάνω παραλίες είναι σίγουρο ότι θα του μείνουν στη μνήμη για πολύ καιρό. Εκτός από αυτές βέβαια είδαμε και άλλες πολύ όμορφες παραλίες και διαφορετικές μεταξύ τους, όπως την Μιχαλιού, την παραλία στον κάτω Λευκό, την Αμμωπή και άλλες. Όρεξη και μέρες να έχει κάποιος να γυρνάει όλο το νησί! Ένα ακόμα ιδιαίτερο μέρος της Καρπάθου, είναι το χωριό Όλυμπος.
Χτισμένο σε μια πλάγια στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού με στενά σοκάκια και το ένα σπίτι σχεδόν πάνω στο άλλο. Φαίνεται να είναι βγαλμένο από μια άλλη εποχή και σε αυτό συμβάλουν και οι κάτοικοι όπου ακόμα και σήμερα οι γυναίκες ντύνονται με τις παραδοσιακές φορεσιές τους και τα μαντήλια.
Επειδή όμως λέμε για μοναδικά μέρη, έτσι μοναδικό είναι και το νησάκι Σαρία. Βόρεια της Καρπάθου, πρόκειται για ένα νησί γεμάτο με αρχαία μνημεία, ερείπια και υπολείμματα αρχαίων οικισμών, ενώ έχουν βρεθεί και ίχνη από την παρουσία του ανθρώπου της νεολιθικής εποχής και της πρώιμης εποχής του χαλκού. Το νησί αποτελούσε ορμητήριο των Σαρακηνών πειρατών και προσφέρει μαγικές εικόνες αν το περπατήσει κάνεις, αλλά και αν κολυμπήσει ανάμεσα στις σπηλιές με το φως του ήλιου να φωτίζει τα νερά.
Διαφορετικό από τον Όλυμπο αλλά εξίσου όμορφο ήταν και το Φοινίκι. Χτισμένο γύρο από ένα μικρό λιμανάκι με λίγα μαγαζιά για φαγητό και ποτό αλλά και μια παραλία ακριβώς μπροστά από όλα αυτά ξεχωρίζει για την απλότητα και την χαρακτηριστική ομορφιά του.
Εκεί βρήκαμε δύο μαγαζιά για φαγητό που το ένα ήταν καλύτερο από το άλλο. Το Δελφίνι και το Mama cuisine. Τοπικά προϊόντα μαγειρεμένα ώστε οι γεύσεις να σου μένουν αξέχαστες. Και για να μην αδικήσουμε και τα υπόλοιπα μαγαζιά η αλήθεια είναι ότι σε όποιο χωριό και αν κάναμε στάση για φαγητό δεν βρήκαμε κάτι που να μη μας αρέσει.
Η ταβέρνα Ευδοξία, με θέα το απέραντο Αιγαίο και το ηλιοβασίλεμα, αλλά και η ταβέρνα Κήπος στο κέντρο του χωριού της Αρκάσας με την πανέμορφη αυλή της, ήταν από τα μαγαζιά που πραγματικά θα μπορούσαμε να τρώμε κάθε μέρα. Πολύ ποιοτικό, γευστικό φαγητό και με μεγάλη ποικιλία στο μενού τους και τα δύο μαγαζιά δεν θα αφήσουν κανέναν να φύγει παραπονεμένο.
Κλείνοντας τώρα τη μέρα μας και πριν πάμε για ξεκούραση στο δωμάτιο, άλλο ένα μαγαζί στο Φοινίκι ήταν αυτό που έκανε τη διαφορά. Το Poseidon Bar, όμορφος χώρος με θέα το λιμανάκι, χαλαρή μουσική και πολύ καλά ποτά και κοκτέιλ. Όσο καθόμασταν εκεί είδαμε να περνάνε και κάποια πολύ ενδιαφέροντα burgers από μπροστά μας που “μας έσπασαν τη μύτη”, αλλά συνήθως πηγαίναμε εκεί μετά το φαγητό οπότε δεν δοκιμάσαμε κάτι, ίσως μια άλλη φορά.
Και κλείνοντας να πω πως το «ίσως κάποια άλλη φορά» δεν είναι απλά σχήμα λόγου αλλά πραγματική επιθυμία. Αυτό το νησί έχει κάτι που μαγεύει τον επισκέπτη και σίγουρα πολλοί που θα πάνε μια φορά θα επιστρέψουν σύντομα. Αυτό ίσως δικαιολογεί και την κίνηση των πρώτων κατοίκων του να φέρουν τους θεούς του Ολύμπου στο νησί τους. Λογικά ακόμα και αυτοί πάρα τα ελαττώματά τους και τις παραξενιές τους όπως τα έχουμε διαβάσει από τη μυθολογία θα το εκτίμησαν και θα έμειναν ευχαριστημένοι!
Βρεθήκαμε στον Ασφοντυλίτη και περπατήσαμε στο ερημωμένο πλέον μικρό χωριό, θαυμάζοντας τηνάγρια ομορφιά του τοπίου και τις βραχογραφείες του Μιχάλη Ρούσσου.
Ο Ασφοντυλίτης βρίσκεται επάνω στην Παλιά Στράτα, το μονοπάτι που ένωνε κάποτε τον Ποταμό και την Όξω Μεριά με το Μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας και την Χώρα της Αμοργού.
Εικάζεται ότι πήρε την ονομασία του από το φυτό “ασφόδελος” το οποίο συναντάται σε αφθονία στα λιβάδια της περιοχής.
Αποτελείται από μικρές πετρόχτιστες αγροικίες εκ των οποίων οι περισσότερες είναι ερειπωμένες ή έχουν μετατραπεί σε στάβλους για τα ζώα των αγροτών.
Λιγοστά σπίτια κατοικούνται ακόμα από ντόπιους αγρότες και κτηνοτρόφους και διατηρούν ανέπαφο τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα.
Ιδιαίτερη αρχιτεκτονική έχει και η δίστεγη εκκλησία του Αγίου Νικολάου που καλωσορίζει τους επισκέπτες στην είσοδο του οικισμού.
Λίγα λόγια για τον Μιχάλη Ρούσσο και τις σκαλιστές ζωγραφιές του στα βράχια και τις πέτρες του Ασφοντυλίτη…
Ο Μιχάλης Ρούσσος γεννήθηκε πριν το 1900 και απεβίωσε την περίοδο της κατοχής.
Σύμφωνα με τους παλιούς, ήταν ανάπηρος από την μέση και κάτω, ίσως από την γέννηση του.
Η κύριά του ασχολία και διασκέδαση ήταν να λαξεύει στους βράχους, στις πέτρες και στους τοίχους των σπιτιών, περίτεχνα σχέδια από την καθημερινή ζωή στο χωριό, σκηνές από παραδοσιακά γλέντια, αριθμούς, λέξεις, ονόματα (κυρίως γυναικεία που ίσως είχαν ιδιαίτερη σημασία για εκείνον), περίεργα σχήματα, ζώα και πολλά άλλα.
Αξιοπρόσεχτο είναι ότι παρόλο που ήταν αγράμματος, γνώριζε την γραφή και μάλιστα με σωστή ορθογραφία.
Παραπάνω από 200 βραχογραφίες κοσμούν τον οικισμό του Ασφοντυλίτη με κυριότερους ίσως πρωταγωνιστές τους βιολιτζήδες, τους μουσικούς και τους χορευτές τους οποίους μάλλον ο Μιχάλης θαύμαζε ιδιαιτέρως, ίσως λόγω της αδυναμίας του ιδίου να συμμετέχει ενεργά στα γλέντια του χωριού..
Άρθρα από την εφημερίδα Πατρίς ενημερωτικά για τις διαρκείς προσπάθειες των Λασιθιωών να διατηρήσουν το αρχαιοτερο αιολοκό πάρκο στον κόσμο .
Ανεμόμυλοι Λασιθίου: μύθοι και πραγματικότητες
Γράφει ο Γιώργος Μηλιαράς 11/09/2018
Λοιπόν συνεχίζουμε. Καθυστερημένα βέβαια, αλλά έτσι έπρεπε να γίνει για να μην παρεξηγηθεί το δημοσίευμα εν μέσω των προγραμματισμένων από το Δήμο και άλλους φορείς του Λασιθίου, εκδηλώσεων, με μπόλικο ανεμομυλικό αλατοπίπερο (Το Λασίθι ανοίγει πανιά κά)….
Η συνέχεια λοιπόν σήμερα από τις 25.7.2018 που έγινε το πρώτο δημοσίευμα, έτσι σαν ένα όμορφο παραμύθι, που όμως φοβάμαι ότι οι περισσότεροι σήμερα νεολαίοι μας, αν και όσοι διάβασαν το πρώτο μέρος αυτής της δημοσίευσης θα έξυναν πονηρά το πηγούνι τους…
Κάπου ο Δαρβίνος είχε πει: «Σήμερα δεν επιβιώνει ο πιο έξυπνος ούτε ο πιo δυνατός. Επιβιώνει αυτός που προσαρμόζεται στην αλλαγή».
Αυτό έκαναν ενστικτωδώς και οι Λασιθιώτες, γιατί έπρεπε να επιβιώσουν… Από εκείνη την υπέροχη εικόνα-ταυτότητα του Λασιθίου, σήμερα υπάρχουν -διατηρούνται λίγοι ανεμόμυλοι για να θυμίζουν αλλοτινές εποχές, να υπενθυμίζουν υποσχέσεις και υποχρεώσεις και oρισμένες φορές να χρησιμοποιούνται για πολιτική σπέκουλα. ..
Οι ανεμόμυλοι αυτοί προέρχονται:
1) Από τους τριακόσιους που αναστηλώσαμε ως Δήμος το 2005-2006 με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση από το γνωστό πρόγραμμα ΟΠΑΑΧ/ ΕΠΑΑΑΥ (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αγροτική Ανάπτυξη – Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου),
2) Από τις πρωτοβουλίες oρισμένων επιχειρηματιών του τουρισμού στο Λασίθι και
3) Από τις πρωτοβουλίες πολιτιστικών συλλόγων της περιοχής όπως του ΠΣ Λαγού ΝΟΣΤΟΣ και του ΕΛΣΟΛ Αγ. Γεωργίου, οι πρόεδροι των οποίων, Παντελής Παπαδάκης και Γιώργος Χατζάκης, φαίνεται να διακατέχονται από μια «ιερή τρέλα», ένα «πάθος ιερό» για την αναστήλωση των ανεμομύλων και ένα έντονο ενδιαφέρον για την παράδοση του τόπου τους. Αν είμαι σωστά ενημερωμένος, υποστηρίζονται οικονομικά με μικρές επιχορηγήσεις από την Περιφέρεια Κρήτης.
Υπάρχουν βέβαια ακόμη (ελάχιστοι δυστυχώς) κάποιοι ντόπιοι ρομαντικοί, νοσταλγοί της ανεπανάληπτης εκείνης εικόνας και των αναμνήσεών τους, που διατηρούν ανεμομύλους στα χωράφια τους με μόνη ωφέλεια την απόλαυση της εικόνας τους…
Από τη πλευρά του ο Δήμος επιχειρεί διάφορες δράσεις προβολής των ανεμομύλων κυρίως με εξαγγελίες για ένταξη τους στα μνημεία της ΟΥΝΕΣΚΟ ή στους καταλόγους των μνημείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς σύμφωνα με το νέο όρο που θέσπισε η ελληνική πολιτεία, «άϋλα πολιτιστικά αγαθά» και περιελήφθη στο Ν 3028/2002,(ΦΕΚ 153/Α’/28.6.2002), αντικαθιστώντας την περιγραφή «παραδοσιακός και σύγχρονος λαϊκός πολιτισμός».
Ως τέτοια αγαθά νοούνται εκφράσεις, δραστηριότητες, γνώσεις και πληροφορίες όπως μύθοι, έθιμα, προφορικές παραδόσεις, χοροί, δρώμενα, μουσική, τραγούδια, δεξιότητες ή τεχνικές που αποτελούν μαρτυρίες παραδοσιακού, λαϊκού και λόγιου πολιτισμού (σύμφωνα με την περιγραφή του νόμου).
Κάθε τέτοια πράξη ή πρωτοβουλία, για θετική προβολή του τόπου μας είναι ευπρόσδεκτη και επαινετέα και ως τέτοια πρέπει να κρίνουμε και την πρωτοβουλία του Δήμου παρά τις επιφυλάξεις για την ευόδωσή της, όπως συμπεραίνει κανείς από τις περιγραφές και προϋποθέσεις του νόμου.
Παρατηρώντας την υπάρχουσα κατάσταση σήμερα και με δεδομένη την αχρησία των ανεμομύλων λόγω της εξέλιξης των μεθόδων άντλησης και άρδευσης, εύκολα συμπεραίνουμε γιατί οι ανεμόμυλοι πήραν το δρόμο της εγκατάλειψης και της λησμονιάς.
Στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο διαβάζουμε: «…παν δένδρον μη ποιούν καρπόν καλόν, εκόπτεται και εις πυρ βάλλεται…». Οι ανεμόμυλοι δεν είχαν πια τίποτα να δώσουν στα αφεντικά τους και πέρασαν στο στάδιο της εγκατάλειψης. (Ευτυχώς ήταν σιδερένιοι και γλύτωσαν το πυρ…!).
Δεν πρέπει όμως να το δούμε έτσι ως νεο-Λασιθιώτες, γιατί ανέκαθεν ο ανεμόμυλος ήταν ένα με το Λασίθι και τους Λασιθιώτες. Ταυτίστηκαν σε εικόνα, δύναμη προσφοράς, ακούραστης εργατικότητας και λεβεντιάς, με τα αφεντικά τους. Μπορεί και πρέπει να συνεχίζουν, έστω με την απλή παρουσία τους να ομορφαίνουν τον τόπο που γεννήθηκαν…
Μπορεί να συνεχίσουν να προσφέρουν, όχι πια με άντληση νερού για το πότισμα, αλλά με εικόνες μοναδικές, ασύγκριτης ομορφιάς, σαν κι εκείνες του παρελθόντος, που και μόνο η φήμη τους μαζί με τη «θεϊκή μυρωδιά» του Δία, πλημμυρίζει κάθε καλοκαίρι το Λασίθι με ντόπιους και ξένους επισκέπτες, με τη συνεπαγόμενη οικονομική συνεισφορά τους στην τοπική οικονομία και κυρίως στις τουριστικές επιχειρήσεις και την όποια διασύνδεσή τους με τον πρωτογενή τομέα. Στη παγκόσμια οικονομική ορολογία, η επισκεψιμότητα μεταφράζεται σε οικονομική ανάπτυξη και ευημερία…
Μονόδρομη επομένως επιλογή των τοπικών αρχών, των φορέων αλλά και των κατοίκων του Λασιθίου, πρέπει να αποτελέσει μια οργανωμένη προσπάθεια επαναφοράς της εικόνας που είχε κάποτε με τους ανεμόμυλους σε λειτουργία. Θα είναι μια δύσκολη και χρονοβόρα προσπάθεια που όμως μπορεί να στεφθεί με επιτυχία. Το μεγάλο βάρος πέφτει στις τοπικές και περιφερειακές αρχές. Η υποστήριξη πρέπει να είναι καθολική (και από το κεντρικό κράτος με τα αρμόδια υπουργεία του). Πώς μπορεί όμως να γίνει αυτό; (Να μπούμε και στα δύσκολα….).
Προτάσεις:
Α. Μια ολοκληρωμένη οικονομικοτεχνική μελέτη και οποιοσδήποτε άλλος επιστημονικός σχεδιασμός απαιτείται θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση ενός ρεαλιστικού σχεδίου για το πώς, πού και κατά πόσο μπορεί να ανακτηθεί εκείνη η πανέμορφη εικόνα-ταυτότητα του Λασιθίου. Ενδεικτικά αναφέρω ότι πρέπει να απαντά στα αυτονόητα προβλήματα: κατασκευής, αναστήλωσης, συντήρησης, χρηματοδότησης και λειτουργίας των ανεμομύλων. Είναι προφανές ότι σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να γίνει η πρόβλεψη χρηματοδότησης των ιδιοκτητών για τη λειτουργίας τους, αφού είναι αυτονόητο πως δεν θα διαθέσουν, χωρίς οικονομική ωφέλεια, περιουσιακά τους στοιχεία, όπως οι ανεμόμυλοι που στο σύνολό τους αποτελούν ιοδιοκτησίες των κατοίκων. Είναι πρόδηλο ότι, όπως κάποτε, ο ανεμόμυλος χρειάζεται κατά την λειτουργία του την επιτόπια παρουσία και επιτήρηση του «αφεντικού» του, αλλιώς αυτή γίνεται επισφαλής.
Οποιαδήποτε προσπάθεια επιχειρείται περιστασιακά χωρίς σχεδιασμό, τεχνική υποστήριξη λειτουργίας και κυρίως οικονομική ωφέλεια για τους ιδιοκτήτες τους θα έχει ανάλογο αποτέλεσμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι μέχρι τώρα, δύο τουλάχιστον, προσπάθειες αναστήλωσης που επιχειρήθηκαν, χωρίς σχέδιο διαχείρισης που θα έδιδε την δυνατότητα απρόσκοπτης λειτουργίας τους, με αποτέλεσμα την εγκατάλειψη στη τύχη τους και εν πολλοίς τη καταστροφή τους.
Αυτές οι εμπειρίες δεν επιτρέπουν την επανάληψη και νέας αναποτελεσματικής προσπάθειας. Προκύπτει επομένως καθαρά το συμπέρασμα:
Αναστήλωση – συντήρηση με δαπάνη των φορέων και λειτουργία με ευθύνη των ιδιοκτητών έναντι εφάπαξ ετήσιας αμοιβής. Η αμοιβή αυτή μπορεί να προκύπτει από διάφορες πηγές χρηματοδότησης όπως:
Από τους έχοντες οικονομικό όφελος από την επισκεψιμότητα του Οροπεδίου Λασιθίου (π.χ. τουριστικές επιχειρήσεις), με ειδική για το σκοπό αυτό φορολόγηση από το Δήμο. Οι επιχειρήσεις με τη σειρά τους θα μπορούν να μετακυλίουν το σχετικό κόστος ή μέρος του στους πελάτες τους.
Από διάθεση πιστώσεων από ίδιους πόρους του Δήμου.
Από επιχορηγήσεις του Υπουργείου Πολιτισμού, του Υπουργείου Τουρισμού, της Περιφέρειας Κρήτης ή άλλες έκτακτες κρατικές επιχορηγήσεις.
Από διάφορες άλλες πηγές , που θα υποδείξει η σχετική ολοκληρωμένη επιστημονική μελέτη για τους ανεμομύλους, που πρέπει να προηγηθεί κάθε άλλης ενέργειας.
Β. Αξιοποίηση του ανεμόμυλου Γ.ΤΖΕΝΑΚΗ και προώθηση του ως ολοκληρωμένης αναπτυξιακής πρωτοβουλίας για το Λασίθι. Το όλο project ΤΖΕΝΑΚΗ πρέπει αρχικά να παρουσιαστεί στους Λασιθιώτες ως εξόχως σημαντική αναπτυξιακή πρωτοβουλία, με τα σημαντικά οικονομικά ωφέλη που υπόσχεται στο τόπο και να τεθεί με πρωτοβουλία του Δήμου σε διαβούλευση τόσο με την τοπική κοινωνία όσο (κυρίως) με τους στρατηγικούς εταίρους (Περιφέρεια, αρμόδια υπουργεία ), με άμεσες και επίμονες πρωτοβουλίες του Δήμου.
Είναι φανερό ότι μέχρι τώρα δεν έχει προβληθεί η πραγματική διάσταση και προοπτική του όλου σχεδίου ΤΖΕΝΑΚΗ, που φαίνεται να έχει τη δυνατότητα αντιστροφής της φθίνουσας πορείας του Οροπεδίου Λασιθίου.
Σημειώνω ότι επουδενί το πρόγραμμα αυτό παραβλάπτει την παρουσία των παραδοσιακών ανεμομύλων, την οποία μάλλον θα αναδεικνύει ακόμη περισσότερο. Ενδεικτικά αναφέρω ότι τα βάσιμα υποσχόμενα οικονομικά οφέλη του σχεδίου ΤΖΕΝΑΚΗ από την πώληση της παραγόμενης ενέργειας, θα μπορέσουν να χρηματοδοτήσουν αναστήλωση, συντήρηση και λειτουργία παραδοσιακών ανεμόμυλων. Φυσικά και εδώ οποιαδήποτε ενέργεια αξιοποίησης θα πρέπει να έχει αφετηρία μια ολοκληρωμένη μελέτη που θα καταδείξει τη χρησιμότητα ή μη του σχεδίου, τις δυνατότητες αξιοποίησης, τις ωφέλειες και θα απαντήσει σε κάθε κρίσιμο σχετικό ερώτημα για το συμφέρον της περιοχής. Την πρωτοβουλία για μια τέτοια ενέργεια πρέπει να πάρει η Περιφέρεια με ανυποχώρητο αίτημα του Δήμου.
Το όλο θέμα, εφόσον υπάρξει η σχετική έγκριση του κ. Τζενάκη, θα επιχειρήσω να παρουσιάσω σε επόμενο δημοσίευμα.
Κάπως έτσι πιστεύω πως πρέπει να αρχίσει η δύσκολη ομολογουμένως προσπάθεια ανάκτησης εκείνης της περίφημης εικόνας του Λασιθιού. Δεν είναι εύκολη προσπάθεια.
Όμως οι ανεπιτυχείς προσπάθειες των φορέων και εμού συμπεριλαμβανομένου ως δημάρχου κάποια περίοδο, τα ατέλειωτα «μνημόσυνα» των ανεμομύλων σε κάθε ευκαιρία, από συλλόγους, φορείς, ιδιώτες, επισκέπτες και άλλες πολλές ενδιαφέρουσες φωνές, καθώς επίσης ο διαγραφόμενος κίνδυνος να γίνουμε γραφικοί για όλες τις «σύγχρονες» προσπάθειες που συνεχώς ανακοινώνουμε ότι ΘΑ κάνουμε, σε εκδηλώσεις, ανακοινώσεις στα ΜΜΕ και social media, περιστασιακά και με μπόλικη πολιτική ή προσωπική σπέκουλα, με παρακίνησαν στην παρούσα δημοσίευση των σκέψεών μου.
Το θεώρησα χρέος μου, όπως θεωρώ χρέος μου να διαθέτω κάθε ικμάδα των όποιων δυνάμεών μου, για το γενικό καλό του τόπου μου και των ανθρώπων του.
Να επαναλειτουργήσουμε τους σιδερένιους ανεμόμυλους
14/12/2019
Αναμφισβήτητα στα 18 χωριά του οροπεδίου Λασιθίου οι Λασιθιώτες είχαν φτιάξει την πρώτη πενηνταετία του περασμένου αιώνα πάνω από δέκα χιλιάδες πανέμορφους σιδερένιους ανεμόμυλους που με αιολική ενέργεια πότιζαν τα περβόλια τους.
Από εκείνα τα χρόνια αυτοί οι λασιθιώτικοι ανεμόμυλοι μαζί με τους πετρόχτιστους αλευρόμυλους έχουν χαρακτηριστεί ως το μεγαλύτερο παραδοσιακό και πανέμορφο αιολικό πάρκο του κόσμου.
Τα χρόνια εκείνα φτιάχνοντας οι Λασιθιώτες μαστόροι αυτούς τους σιδερένιους ανεμόμυλους, μετέφεραν διάφοροι χαρκιάδες αυτή τη χειροποίητη πρωτόγονη τέχνη των μύλων στη βόρεια Επαρχία Πεδιάδος, στον Καρτερό, στου Κοκκίνη το Χάνι, στις Γούρνες, στις Γούβες, στον Ανισαρά και στα Μάλια.
Είναι βέβαιο ότι σε αυτά τα πεδιαδίτικα περβολοχώρια δεν φτιάχτηκαν δέκα χιλιάδες μύλοι σαν το Λασίθι, αλλά εκατοντάδες. Συγκεκριμένα, τους περισσότερους μύλους είχαν φτιάξει στα Μάλια, που κατά τη γνώμη μου ήταν περίπου πεντακόσιοι.
Στις Γούβες είχαν φτιάξει πάνω από 100 μύλους και στον Ανισαρά, στις Γούρνες, στου Κοκκίνη Χάνι και στον Καρτερό είχαν φτιάξει λιγότερους.
Έτσι πρέπει η παραλιακή ενότητα των περβολοχωριών της Επαρχίας Πεδιάδος και του Δήμου Χερσονήσου να χαρακτηριστούν ως το δεύτερο αιολικό πάρκο μετά το Λασίθι. Παρόμοιους ανεμόμυλους όπως του Λασιθίου είχαν στο Καστέλλι Πεδιάδος, στις Λίμνες του Μεραμπέλου και στην περιοχή της Ζάκρου.
Πέρασαν και περνούν τα χρόνια και αυτοί οι όμορφοι μύλοι έχουν σχεδόν αφανιστεί από τον Καρτερό μέχρι τα Μάλια και κανενός δεν ιδρώνει τ’ αυτί του. Στο οροπέδιο Λασιθίου όμως συμβαίνει το αντίθετο. Ο Δήμος Οροπεδίου Λασιθίου και οι Λασιθιώτες ασταμάτητα συζητούν και αγωνίζονται και πληθαίνουν τους μύλους στα χωριά τους κάθε μέρα που περνάει.
Γι’ αυτό εμείς οι δημότες των βόρειων χωριών του ζάπλουτου δήμου Χερσονήσου πρέπει να κάνουμε ό,τι κάνουν και οι Λασιθιώτες.
Να αναπαλαιώσουμε τους παλιούς μας μύλους και να φτιάχνουμε καινούργιους. Έτσι σε λίγα χρόνια η βόρεια ενότητα των χωριών της Επαρχίας Πεδιάδας και του Δήμου Χερσονήσου θα γίνουμε συναγωνιστές με τους αξιοσέβαστους και αξιέπαινους Λασιθιώτες που αγωνίζονται γι’ αυτή την πολιτιστική τους κληρονομιά.
*Ο Βαγγέλης Μπαριτάκης είναι ιδρυτής του Λαογραφικού Μουσείου Γουβών
Οι ανεμόμυλοι του Οροπεδίου Λασιθίου στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Την εγγραφή 16 νέων στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, με απόφαση της υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνας Μενδώνη, ανακοίνωσε 10/08/2020 το ΥΠΠΟΑ.
Ανάμεσά τους είναι οι πρακτικές διαχείρισης του νερού στο Οροπέδιο Λασιθίου. Όπως τονίζεται οι αντλητικοί ανεμόμυλοι στο Οροπέδιο Λασιθίου αποτέλεσαν μια τεχνική καινοτομία την εποχή που κατασκευάστηκαν, η οποία επέτρεπε τη χρηστή και λελογισμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων της περιοχής. Σήμερα, η γνώση της συντήρησής τους και η μνήμη που συνδέεται με αυτούς αποτελούν σημαντικά στοιχεία άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, άρρηκτα συνυφασμένα με το πολιτιστικό τοπίο του οροπεδίου.
ΠΗΓΗ:https://www.patris.gr/2020/08/11, gr pinterest.com,
Είχαμε σχεδόν ξεχάσει τα ρούσκλα. Αυτό το ταπεινό και σχεδόν άγνωστο φυτό που αναρριχάται σε ψηλότερα δέντρα και μας χαρίζει όμορφες εικόνες το φθινόπωρο και το χειμώνα με τους υπέροχους κόκκινους καρπούς του. Όποιος πεζοπορεί αυτή την εποχή στις εξοχές της Λευκάδας είναι αδύνατον να μην τα έχει συναντήσει.
Σήμερα ο Γιάννης Ροντογιάννης από τους Τσουκαλάδες μας τα θύμισε με τις φωτογραφίες που δημοσίευσε. Τα βρήκε στην περιοχή της Φανερωμένης σταμάτησε και τα φωτογράφισε. Αυτός μάλιστα τα έγραψε ρούσκουλα. Όμως είμαι σίγουρη πως στην προφορά δεν υπήρχαν αυτά τα φωνήεντα. Προφέρεται και γράφεται: ρούσκλα.
Με μια μικρή αναζήτηση στο διαδίκτυο βρήκαμε πως το ρούσκλο λέγεται και Αρκουδόβατο.Η επιστημονική του ονομασία είναι Smilax aspera. Tο όνομά του προέρχεται από την ελληνική λέξη «Σμίλη», όνομα μυθικής νύμφης και την λατινική λέξη «asper», που σημαίνει τραχύς.
Σύμφωνα με τη μυθολογία μας, η πανέμορφη νύμφη Σμίλαξ ερωτεύτηκε έναν νεαρό Σπαρτιάτη, τον Κρόκο, με τον οποίο όμως για κακή της τύχη ήταν ερωτευμένος και ο ίδιος ο θεός Ερμής.
Έτσι η Άρτεμις, ή κατ άλλους ο Ερμής για να δώσει τέλος σε αυτό το μαρτύριο του ανεκπλήρωτου έρωτα μεταμόρφωσε το Κρόκο στο γνωστό, όμορφο και με εξαιρετικές ιδιότητες, φυτό ενώ η Αφροδίτη, που λυπήθηκε τη Σμίλαξ, μεταμόρφωσε κι εκείνη σε αναρριχώμενο φυτό για να βρίσκεται στη φύση κοντά στον αγαπημένο της.
Υπάρχει και μια διαφορετική εκδοχή του μύθου. Αυτή μας λέει πως ο Κρόκος ήταν ένας όμορφος νεαρός που επειδή η Νύμφη Σμίλαξ αρνήθηκε την αγάπη του ζήτησε από τους θεούς να τον μεταμορφώσουν σε λουλούδι.
Οι θεοί άκουσαν την παράκληση του μεταμορφώνοντας τον στο ομώνυμο φυτό κρόκο. Η Σμίλαξ, μην αντέχοντας το κακό που προκάλεσε, ζήτησε κι εκείνη από τους θεούς να την κάνουν φυτό, ελπίζοντας πως θα ήταν κοντά στον Κρόκο που την αγάπησε.
Οι θεοί πράγματι τη μεταμόρφωσαν στο φυτό Σμίλαξ. Όμως ήθελαν να την τμωρήσουν κιόλας, επειδή δεν ανταποκρίθηκε στην αγάπη του Κρόκου, κι έτσι την καταδίκασαν όσο και να θέλει να είναι κοντά του να μην μπορεί, γιατί όσο μεγαλώνει τόσο αναρριχάται και απομακρύνεται.
Άλλες ονομασίες που συναντώνται σε διάφορες περιοχές της χώρας μας, είναι: Αρκόβατος, Ακρέβατος, Ξυλόβατος, Σμιλάγγι, Σαρσαπαρίλλη, κ.α.
«Για τον αρκουδόβατο έχουμε περιγραφές και από τον Θεόφραστο και από τον Διοσκουρίδη, ο οποίος το θεωρούσε αντίδοτο για όλα τα δηλητήρια.
Τέλη του καλοκαιριού αρχίζει η ανθοφορία του με τα άνθη του να έχουν μια ευχάριστη και πολύ δυνατή, σχεδόν μεθυστική, μυρωδιά. Αμέσως μετά εμφανίζονται οι κόκκινοι, σαν φωτιά, καρποί του, οι οποίο αποτελούν τροφή για τα πουλιά. Είναι από τα λίγα φυτά που ανθοφορούν μέχρι και το φθινόπωρο, και αυτό το κάνει χρήσιμο μελισσοκομικό φυτό, μιας και προσφέρει γύρη και νέκταρ σε μια δύσκολη εποχή για τα μελίσσια.
Συνήθως ο αρκουδόβατος αναρριχάται σε κορμούς δέντρων και θάμνων ή σε φράχτες και μπορεί να φτάσει και τα 4 μέτρα ύψος. Προτιμά περιοχές με υγρασία και πυκνή βλάστηση.
Να πούμε πως στο γένος Smilax ανήκουν 300-350 είδη πολλά από τα οποία χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην φαρμακοβιομηχανία του δυτικού κόσμου επειδή περιέχουν πολύτιμες θεραπευτικές ουσίες.
Όταν εμφανίστηκε η σύφιλη στο νέο κόσμο με τους πρώτους άποικους, χρησιμοποιούταν το φυτό κατά κόρον για τη θεραπεία της.
Ένα ενδιαφέρον και επίκαιρο άρθρο γνώμης συντάκτης του οποίου είναι ο καταγόμενος από την Παλαιομάνινα Αιτωλοακαρνανίας, δημοσιογράφος Δημήτρης Στεργίου, “αλιεύσαμε” από τον “Οικονομικό Ταχυδρόμο” και το αναδημοσιεύουμε.
Γράφει ο Δημήτρης Στεργίου
Αυτά που άκουγα και διάβαζα, τα ίδια και μονότονα, επί εξήντα χρόνια, τα άκουσα και τα ξαναδιάβασα αυτές τις ημέρες της οικολογικής συμφοράς και της δασικής καταστροφής. Των δασών ημών, λοιπόν, εμπιμπραμένων, μερικοί άδοντες, όπως οι «κοχλίαι» (καβούρια) του Αισώπου, να επιμένουν να λένε ότι για τις πυρκαγιές φταίνε, μεταξύ άλλων, οι … πευκοβελόνες και τα … γίδια! Και λέγονται όλα αυτά ξανά όταν δεν έχουν πευκοβελόνες όλα τα δάση της χώρας, όπως τα βελανιδοδάση , για παράδειγμα, ενώ τα γίδια έχουν εκδιωχθεί από τους ορεινούς και δασωμένους όγκους σχεδόν από το 1960. Από τότε μάλιστα άρχισαν να εκδηλώνονται συχνότερα και πυκνότερα οι πυρκαγιές στα ελληνικά δάση!
Μάρτυρας η ταπεινότητά μου. Δεν θυμάμαι να είχε εκδηλωθεί καμιά πυρκαγιά στο μεγαλύτερο βελανιδόδασος της χώρας και των Βαλκανίων, το βελανιδόδασος της απέραντης Μάνινας Αιτωλοακαρνανίας, κατά την περίοδο 1942 – 1964, όταν ζούσα στο χωριό μου ως παιδί, ως μαθητής του Δημοτικού Σχολείου, ως μαθητής του Γυμνασίου και ως φοιτητής. Κι αυτό οφειλόταν, όπως μού έλεγαν οι τότε γηραιότεροι ( πρώην αιγοβοσκοί) του χωριού, στα αμέτρητα κοπάδια και τους αμέτρητους βοσκούς που ως φύλακες άγγελοι προστάτευαν τα δάση, διότι εκεί ήταν το βιός τους!
Σε όλους αυτούς τους ήρωες της συνέχισης της ομηρικής παράδοσης στο χωριό μου και στη μείζονα περιοχή της Ακαρνανίας αφιερώνω το σημείωμα αυτό ως φόρο τιμής για όλα αυτά που με υπερηφάνεια μού έλεγαν για τα γίδια και τα πρόβατα, για τα δάση και την κτηνοτροφία ως ξωμάχοι.
Μάλιστα, ως Ελληνόβλαχοι οι γέροντες του χωριού μου, της Παλαιομάνινας, διατηρούσαν τον ομηρικό τρόπο κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης και, κυρίως, την αγάπη προς την κτηνοτροφία, η οποία, ας σημειωθεί, αποτελούσε και τον σημαντικότερο κλάδο οικονομικής δραστηριότητας κατά την ομηρική περίοδο. Αυτή η εκλεκτική συνέχεια επιβεβαιώνεται από τη διαπίστωση ύπαρξης πολλών ομηρικών λέξεων στην κτηνοτροφική λαλιά τους. Απλώς, αναφέρω ότι το πρόβατο το λένε «όϊα», όπως ο Όμηρος, το κατσίκι «αίτζου» ή «αίντου», όπως στις μυκηναϊκές πινακίδες («αίζα»= αίγα!), το αρνάκι «νιέου», όπως στις μυκηναϊκές πινακίδες (“newo”, που συνοδεύει το ουσιαστικό «πρόβατο» με τη σημασία του «νέου», μικρού!), το κέρατο το λένε «κόρου», όπως στις πινακίδες («Koru”, στη συνέχεια έγινε «κόρυς»=περικεφαλαία!), την γκλίτσα «κηρύκου», όπως λεγόταν το «κηρύκειον» του Ερμή, το ρήμα «βόσκω» «πάστω», όπως απαντάται ως δεύτερο συνθετικό στις μυκηναϊκές πινακίδες (akipata”=αιγιπάστας=αιγοβοσκός!), την περιοχή όπου μένουν ή βοσκούν τα πρόβατα «Μάννα Όϊου», όπως ο Όμηρος «Μήτηρ Οϊων ή Μήλων», την τούφα από μαλλί προβάτων «πόκου» (την τούφα από μαλλί αρνιού τη λένε «αρναπόκου), όπως στις μυκηναϊκές πινακίδες (“poka” =«πόκα»!) και πολλές άλλες λέξεις.
Σε όλους αυτούς τους ήρωες της συνέχισης της ομηρικής παράδοσης στο χωριό μου και στη μείζονα περιοχή της Ακαρνανίας αφιερώνω το σημείωμα αυτό ως φόρο τιμής για όλα αυτά που με υπερηφάνεια μού έλεγαν για τα γίδια και τα πρόβατα, για τα δάση και την κτηνοτροφία ως ξωμάχοι.
Αυτοί, λοιπόν, οι ήρωες του βουνού και της στάνης, όπως θα έλεγε και ο Κώστας Κρυστάλλης, κράτησαν όρθια και αγνή την ομηρική παράδοση της κτηνοτροφίας συνεχώς ως «πιστικοί» (από τη μυκηναϊκή λέξη «πάτα»), ως νομάδες, έως το 1860, ως ξωμάχοι έως το 1960. Σε όλη αυτή την περίοδο στη χώρα μας ο αγροτικός πληθυσμός αντιστοιχούσε στο 50% περίπου του συνολικού πληθυσμού και όλοι σχεδόν απασχολούνταν στον αγροκτηνοτροφικό τομέα. Κάθε νοικοκυριό ( πάνω από 3.000.000) είχε, στα μικρά και μεγάλα κεφαλοχώρια, τουλάχιστον ένα κοπάδι από 500-1000 αιγοπρόβατα, τα οποία έβοσκαν ελεύθερα αποκλειστικά στα δάση. Έτσι, εκτιμάται ότι τότε στο χωριό μου (2.000 περίπου κάτοικοι, έναντι 400 σήμερα!) όλα σχεδόν τα νοικοκυριά (πάνω από 400!) είχαν πάνω από 400.000 κεφάλια (κυρίως γίδια). Σε ολόκληρο τον ελληνικό πληθυσμό εκτιμάται ότι σε κάθε νοικοκυριό αντιστοιχούσαν πάνω από 1.000 γίδια, ενώ σήμερα μόνο … μισή (γίδα)!!! Το 2019 τα γίδια που υπήρχαν κυρίως κατεσπαρμένα σε ορεινούς της χώρας μας ανέρχονταν σε 3.600.000 κεφάλια, έναντι 4.200.000 δέκα χρόνια νωρίτερα )2009!)
Τεράστια η συμβολή στην οικονομία και στην προστασία των δασών Αυτή η απασχόληση τότε του μισού σχεδόν πληθυσμού της χώρας στον πρωτογενή τομέα είχε, πέρα από τη συμβολή στην προστασία των δασών, όπως θα αναφέρω στη συνέχεια, σημαντική συμμετοχή στην οικονομική ανάπτυξη καθώς συμμετείχε στη διαμόρφωση του ΑΕΠ κατά 30% περίπου, έναντι μόλις 15% του δευτερογενούς τομέα! Αυτή η τεράστια συμβολή στην απασχόληση και την οικονομική μεγέθυνση έβαινε συνεχώς μειούμενη μετά το 1960 καθώς το 1976 συρρικνώθηκε στο 12,1%, το 2007 στο 3,4% και σήμερα σχεδόν στο μηδέν!
Αυτή, λοιπόν, η γίδα, η οποία ετέθη υπό απηνή διωγμόν κυρίως μετά το 1965 για να εγκαταλείψουν οι αιγοπροβατοτρόφοι τα χωριά τους και να έρθουν στην πρωτεύουσα να διορισθούν στις αμέτρητες ζημιογόνες δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμούς ως «φύλακες» και «κλητήρες», μάς εκδικήθηκε! Διότι, τότε, όταν τα χιλιάδες κύπρια αχολογούσαν στα ελληνικά δάση και εκατοντάδες χιλιάδες βοσκοί βρίσκονταν νύχτα – μέρα κοντά στα κοπάδια τους, κατασκεύαζαν μέσα στα δάση μαντριά και αχυροκαλύβες, άναβαν φωτιά για να βράσουν το γάλα, άναβαν το τσιγάρο με τη φωτιά του φυτιλιού που έβγαζε το τσακμάκι τους, δεν είχε εκδηλωθεί καμιά πυρκαγιά. Διότι εκεί ήταν οι φύλακες βοσκοί, που θεωρούσαν τους καταπράσινους λόφους και τις όμορφες ρεματιές και λαγκαδιές σπίτι τους. Κι ας τολμούσε κανείς να σκεφτεί να γίνει εμπρηστής! Τότε, τα δάση ήταν γεμάτα από κοπάδια με τους τσοπαναραίους, τα οποία συνόδευαν μεγάλα βλάχικα τσοπανόσκυλα, που κυκλοφορούσαν άλλα ανάμεσα στα κοπάδια, άλλα μπροστά και άλλα πίσω. Αχολογούσαν τα λακκώματα και οι πλαγιές από τα κουδούνια, τα κύπρια και τα βελάσματα, τις φλογέρες και τα τουφεκίσματα. Και ο φόβος φύλαγε τα έρμα. Κι ας μην ξεχνάμε και τους «μιαρούς» χωροφύλακες και αγροφύλακες, οι οποίοι είχαν αναδειχθεί οι άγρυπνοι προστάτες και φύλακες σπιτιών, μαντριών, κονακιών, δασών και αγρών, οι οποίοι καταργήθηκαν για τους γνωστούς «δημοκρατικούς» λόγους!
Μια ανάγλυφη εικόνα από πρώτο χέρι παρουσιάζει ο ποιητής Κώστας Κρυστάλλης, σε σχετικό ποίημά του, όπου στα δάση οι βοσκοί άναβαν λαμπερές φωτιές, αλλά δεν είχε εκδηλωθεί καμιά πυρκαγιά:
«Τι να΄ναι η λαμπερή φωτιά μεσ΄ στο βουνό το πέρα που πότε, πότε ανάβεται και πότε πότε σβυέται; Αυτήν την ώρα οι μπιστικοί τα πρόβατα σκαρίζουν. Βόσκουν αυτά με τη δροσιά και με το κρύο της νύχτας, σε γούπατον, σε λαγκαδιά και σ΄όχτους απλωμένα. Γλυκός, γλυκός αντίλαλος χύνεται απ΄τα κουδούνια. Κάποτε ο νυχτοκόρακας, κάποτε αγρίμι σκούζει, κάποτε σκύλου βάβυσμα, βαθιά – βαθιά γροικιέται μέσ΄στη μαυρίλα την πυκνή. Κι από τες στάνες γύρα οι μπιστικοί συνάζονται, κόβουν κλαριά από κέδρους, σταίνουν τετράψηλην φωτιά, στρώνονται αράδα αράδα. Και μεσ΄στην πύρα της φωτιάς, στη μυρωδιά του κέδρου, καθένας λέει τα λόγια του. Κι άλλος για αγάπες λέγει».
Αυτές οι σκηνές από τη νομαδική –ποιμενική ζωή των προγόνων μας έχουν τις ρίζες τους στην ελληνική αρχαιότητα, αλλά δεν εκδηλώνονταν πυρκαγιές από πευκοβελόνες, ούτε καταστρέφονταν τα δάση από τη «βόσκηση», από τη … γίδα! Ο Σοφοκλής στην τραγωδία του «Οιδίπους τύραννος»( στίχοι 1133 – 1139) παρουσιάζει έντονα τις μετακινήσεις των αρχαίων Ελλήνων βοσκών από και προς τα βουνά:
«Γιατί καλά ξέρω ότι σίγουρα θυμάται, όταν στον Κιθαιρώνα, αυτός με δύο κοπάδια, με ένα εγώ, οι δυό μας σμίγαμε ολάκερα τρία εξάμηνα, απ΄ την άνοιξη έως τον καιρό που βγαίνει ο αρκτούρος (κατά το Σεπτέμβριο). Κι όταν ο χειμώνας ζύγωνε, εγώ τραβούσα για τα χειμαδιά μου κι αυτός για του Λαϊου τα μαντριά»
Ύστερα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτή η παρεξημένη γίδα ήταν και ο καλύτερος προστάτης και συντηρητής του δάσους, καθώς το καθάριζε από όλα τα χόρτα, τους θάμνους (πουρνάρια, σκίνοι, ασφάκες κλπ) και με άνετα μονοπάτια που δημιουργούσαν από τις μόνιμες διαδρομές προκαλούσαν αερισμό και καλύτερες συνθήκες ανάπτυξης των δέντρων. Επίσης, όλα τα ξερόκλαδα, μαζεύονταν από τους βοσκούς ή τις νοικοκυρές, τα οποία με τα ζώα ή στον ώμο τα μετέφεραν στα σπίτια τους για τους φούρνους. Μάλιστα, η παρεξήγηση για τον διωγμό της γίδας έφτανε στο σημείο να λένε οι διώκτες της ότι καταστρέφουν τα δάση με τη βόσκηση σε περιοχές που αναδασώνονται από μόνες του μετά τις πυρκαγιές! Ουδέν αναληθέστερον πάλι. Διότι, όταν υπήρχε η γίδα στα δάση δεν εκδηλώνονταν πυρκαγιές και, συνεπώς, δεν βοσκούσαν σε αναδασωμένες περιοχές, διότι απλώς δεν υπήρχαν…
