Κάστρα και Πύργοι Νομού Έβρου

Ποιος ξέρει στ’ άλλα τ’ άστρα

τι λαοί και τι κάστρα,

τ’ άστρα, στο χάος γυρίζουν.

Κωστής Παλαμάς

Κάστρο Άβαντα

Δυσδιάκριτο κάστρο έξω από το χωριό Άβαντας, περίπου 10 χιλιόμετρα βορείως της Αλεξανδρούπολης.
Από μακριά, περισσότερο εντυπωσιακός είναι ο απότομος βράχος όπου βρίσκεται το κάστρο παρά το ίδιο το κάστρο που δεν είναι εύκολα ορατό.
Το σχήμα του βράχου, που από μια οπτική γωνία θυμίζει κέρατο, οδηγεί στην υπόθεση ότι ίσως εδώ ήταν η άγνωστη βυζαντινή πόλη Κερεόπυργος (περισσότερα γιαυτό στη συνέχεια).

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Το κάστρο βρίσκεται επάνω στο ύψωμα Μποζ-Τεπέ, σε ένα μυστηριώδες τοπίο, στα βόρεια του χωριού Άβαντα, 10 χιλιόμετρα από την Αλεξανδρούπολη.
Το ύψωμα είναι ένας απότομος κωνικός λόφος σε σχήμα κέρατου με πολλά βράχια και πλούσια βλάστηση. Η ανάβαση από τη βάση του λόφου στην πύλη κρατά 20 λεπτά. Τη διαδρομή δυσκολεύουν ιδιαίτερα τα βάτα και τα πουρνάρια.

Το κάστρο αυτό είναι πολύ κοντά στο άλλο κάστρο του Άβαντα, το κάστρο Ποτάμου. Τα δύο κάστρα ήλεγχαν τη δίοδο προς την ενδοχώρα της Θράκης και την ορεινή Ροδόπη. Το σημείο επίσης είναι πάνω σε μια διέλευση προς Κωνσταντινούπολη, εναλλακτική της Εγνατίας οδού, που είναι πιο νότια, προς τη θάλασσα.

Η ύπαρξη δύο ισχυρών κάστρων σε τόσο κοντινή απόσταση είναι λίγο ασυνήθιστη. Ίσως η δίοδος να θεωρήθηκε πολύ σημαντική κάποια περίοδο και το ένα κάστρο να κρίθηκε ότι δεν ήταν αρκετό. Μια άλλη (αυθαίρετη) εξήγηση είναι ότι πιθανόν τα δύο κάστρα να ήταν ανταγωνιστικά και να ανήκαν σε διαφορετικούς τοπάρχες.

                               

Κάστρο του Ποτάμου

Στον επαρχιακό δρόμο που οδηγεί από την Αλεξανδρούπολη προς το χωριό Άβαντα, στην ενδοχώρα, βόρεια της Αλεξανδρούπολης, πάνω σε έναν λοφίσκο, βρίσκονται τα εντυπωσιακά ερείπια μεσαιωνικού φρουρίου, από το οποίο σώζονται τρεις τετράγωνοι πύργοι και, σε ορισμένα σημεία, διπλό τείχος.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Η κατασκευή του κάστρου μάλλον έγινε για να προστατευθεί η παραθαλάσσια περιοχή -και ειδικά η Τραϊανούπολη- από τις επιδρομές των Βουλγάρων και λοιπών βαρβάρων από το Βορρά.

Επιπλέον, το σημείο που είναι χτισμένο ελέγχει μια από τις διαβάσεις από την πεδιάδα της Κομοτηνής προς τα ανατολικά.

Ιστορία

Η προέλευση του κάστρου δεν είναι ξεκάθαρη. Στην περιοχή βρέθηκαν και ίχνη οικισμού και οχυρώσεων προϊστορικής και αρχαϊκής περιόδου. Επίσης είναι βέβαιο ότι η τοποθεσία ήταν οχυρωμένη κατά τη Πρώτη Βυζαντινή περίοδο και ίσως από πιο πριν, από τους ρωμαϊκούς χρόνους.

Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, τα απομεινάρια του κάστρου προέρχονται από οικοδόμημα που έγινε από τους Γατελούζους, τους Γενουάτες κυρίαρχους της περιοχής κατά το 13ο αιώνα.

Νεότερες απόψεις ταυτίζουν το φρούριο με τη Βυζαντινή Περιστεριά.

Κάστρο της Γκίμπραινας

Στη μέση του Δάσους της Δαδιάς, μέσα στα όρια της προστατευόμενης περιοχής, στο ψηλότερο σημείο ενός βραχώδους λόφου, βρίσκονται τα λίγα απομεινάρια ενός παμπάλαιου Βυζαντινού κάστρου, του κάστρου της Γκίμπραινας (ή Γκίμπρενας) ή Γκιούμπρας, όπως το λένε οι ντόπιοι.
Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Η Γκίμπραινα είναι ο πιο ψηλός λόφος στην περιοχή του δάσους της Δαδιάς και βρίσκεται περί τα 3 χλμ από το τουριστικό περίπτερο προς τα νοτιοδυτικά, στην καρδιά του δάσους. Το δάσος, ως γνωστόν, είναι το πιο σημαντικό καταφύγιο αρπακτικών πτηνών στην Ευρώπη και εδώ και μερικά χρόνια η περιήγηση σε αυτό με ιδιωτικό αυτοκίνητο και χωρίς συνοδό απαγορεύεται.

Κάστρο του Διδυμοτείχου

Το Κάστρο του Διδυμοτείχου είναι το πιο σημαντικό στην Ελληνική Θράκη. Βρίσκεται στην κορυφή του λόφου Καλέ που δεσπόζει στην πόλη του Διδυμοτείχου

Ιστορία

Τα δείγματα της οικοδόμησης των τειχών, μαρτυρούν ύπαρξη κάστρου πολύ πριν από τους Βυζντινούς χρόνους. Τα τείχη του Διδυμοτείχου ανακατασκευάσθηκαν και ενισχύθηκαν επί Ιουστινιανού. Για το λόγο αυτό θεωρούμε ότι η ύπαρξη του Κάστρου, με τη σημερινή του μορφή, χρονολογείται από τον 6ο αιώνα. 

Τα τείχη ενισχύθηκαν αργότερα και επί Κωνσταντίνου Ε' το 751. To 1303 έγινε μια ακόμα ενίσχυση η ενισχύθηκαν σημαντικά από τον πρωτομάστορα Κωνσταντίνο Ταρχανειώτη.

Ήταν έδρα έδρα των αυτοκρατόρων Ιωάννη του Γ΄ Παλαιολόγου και του Ιωάννη του Στ΄ Καντακουζηνού κατά τη διάρκεια των δύο καταστροφικών εμφυλίων πολέμων του πρώτου μισού του 14ου αιώνα.

                                                 

To Διδυμότειχο κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς το 1361 και βαθμιαία έχασε τη γεωστρατηγική του σημασία. Το κάστρο, δεν συντηρήθηκε από τους Οθωμανούς κατακτητές και υπέστη μεγάλες καταστροφές από ποικίλους επιδρομείς κατά τα βυζαντινά κα μεταβυζαντινά χρόνια, αλλά και από τους Ρώσους, που κατέλαβαν το Διδυμότειχο στους δύο ρωσοτουρκικούς πολέμους το 1829 και το 1878.

Πύργος Μεσημβρίας

Πρόκειται για πύργο πάνω στη θάλασσα στην τοποθεσία «Γάτος» ή «Αγριόγατος», ονομασία που μάλλον οφείλεται στο σχήμα των βράχων.
Παρόλο που δεν σημειώνεται σε κανένα χάρτη, μπορεί να τον βρει κανείς εύκολα. Υπάρχουν αρκετές πινακίδες από τα Δίκελλα και την αρχαία Μεσημβρία με την ένδειξη "Μεσαιωνικός πύργος".

Πρόκειται προφανώς για απλή βίγλα και φρυκτωρία. Δεν είναι γνωστές περισσότερες πληροφορίες αλλά μάλλον πρέπει να είναι κατάλοιπο της Γενοβέζικης περιόδου.
Οι Γενοβέζοι κατείχαν κάποια περίοδο την περιοχή και επιπλέον είχαν κάποια εμμονή με τις βίγλες.

Κάστρο Πυθίου

Το κάστρο του Πυθίου, ή Εμπύθιον κατά τους Βυζαντινούς, είναι κτισμένο σε ένα χαμηλό γήλοφο που αποτελεί την τελική απόληξη της γύρω ορεινής ζώνης προς την επίπεδη παραποτάμια πεδιάδα του Έβρου ποταμού. Βρίσκεται στις παρυφές του σύγχρονου οικισμού Πυθίου σε απόσταση 15 χλμ. βόρεια από το Διδυμότειχο, πολύ κοντά στα σύνορα με την Τουρκία.

Το φρούριο του Πυθίου, αν και δεν σώζει παρά μέρος μόνο του αρχικού του μεγέθους, εντυπωσιάζει τον επισκέπτη με τη μεγαλοπρέπεια, τη δύναμη και το ανάστημα των κτιριακών του όγκων. Κατατάσσεται στα πρωτοπόρα έργα της φρουριακής βυζαντινής αρχιτεκτονικής.
Ιστορία
Σύμφωνα με τον ιστορικό Νικηφόρο Γρηγορά ιδρύθηκε από τον Ιωάννη ΣΤ' Καντακουζηνό (1341-1355) με σκοπό να αποτελέσει κατοικία και προσωπικό του καταφύγιο στις επιχειρήσεις που διεξήγαγε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου που ξέσπασε ανάμεσα σ΄αυτόν και τον νόμιμο διάδοχο Ιωάννη Γ’ Παλαιολόγο. Η ίδρυση του τοποθετείται στα 1330-1340.

Δεν γνώρισε όμως μεγάλη διάρκεια. Ήταν από τα πρώτα κάστρα που υπέκυψαν στις επιχειρήσεις των Οθωμανών Τούρκων κατά την προέλασή τους προς τη Θράκη. Μετά τον παροπλισμό του αναπτύχθηκε γύρω ένας οικισμός, γνωστός με το όνομα Καλελί Μπουργκάζ, ο οποίος βρισκόταν σε παρακλάδι του δρόμου από την Αδριανούπολη προς το Διδυμότειχο.
Κατά τους χρόνους της επανάστασης το χωριό έγινε γνωστό διότι εδώ ετάφη ο πατριάρχης Κύριλλος ΣΤ΄, ο οποίος απαγχονίστηκε στην Αδριανούπολη το 1821.


Πύργοι Παλαιόπολης

Κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Παλαιόπολης, (τον πιο σημαντικό της Σαμοθράκης και από τους πιο σημαντικούς στην Ελλάδα) 4χλμ από τη Χώρα, σε ύψωμα με όμορφη θέα, στέκουν οι τρεις πύργοι των Γατελούζων, που θυμίζουν την εποχή που ο γνωστός γενοβέζικος οίκος έχτιζε κάστρα και πύργους στο νησί, για να διασφαλίσει την κυριαρχία του. 

Οι Γενουάτες (ή Γενοβέζοι) κυριάρχησαν στο νησί μετά το 1355 και αφού είχε προηγηθεί, από το 1204, η κατοχή του από τους Ενετούς. Οι Γενουάτες ηγεμόνες του νησιού ανήκαν στον οίκο των Γκατιλούζι (εξελ. Γατελούζοι).

Κάστρο της Σαμοθράκης

Ιστορία

To ύψωμα στο οποίο βρίσκεται το κάστρο κατοικήθηκε από τη νεολιθική ακόμα εποχή όπως μαρτυρούν μεγαλιθικά ευρήματα, και δεν έπαψε ποτέ να κατοικείται από τότε.

Η πρώτη, μεσαιωνική οχύρωση στη Χώρα, χρονολογείται πιθανότατα στα τέλη του 10ου αιώνα μ.Χ. Σημαντικός είναι ένας ισχυρός κυκλικός πύργος στη ΝΑ γωνία του περιβόλου, ο οποίος είναι κτισμένος με προσεγμένη αργολιθοδομή και ζώνες πλινθοδομής. Στη ΒΔ γωνία του περιβόλου ένας ορθογώνιος επιμήκης πύργος, καμαροσκέπαστος στον πρώτο όροφο, χρησίμευε πιθανότατα για δεξαμενή, εξασφαλίζοντας νερό στους αμυνόμενους σε περίοδο πολιορκίας.

Οι Γατελούζοι συμπλήρωσαν και επέκτειναν αυτή την οχύρωση, όπως μαρτυρούν δύο εντοιχισμένες επιγραφές. Στην πρώτη επιγραφή μνημονεύεται ο Γενουάτης ηγεμόνας Παλαμίδης, ενώ στη δεύτερη, πλάι στο μονοκέφαλο αετό, το οικόσημο των Γατελούζων κάτω από αυτό των Παλαιολόγων, το δικέφαλο αετό και το μονόγραμμα των Παλαιόλογων, αναφέρεται ότι ο «Παλαμήδης Γατελιούζος, κύριος της Αίνου και της Σαμοθράκης, μέγας αριστεύς, φιλόπολις,…..ανήγειρεν εκ βάθρων και αυτόν τον πύργο».

Πύργος του Φονιά

Το μνημείο πήρε την ονομασία του από το ποτάμι (ρέμα) του Φονιά. Ο «Φονιάς» βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της Σαμοθράκης και στις εκβολές του στέκει ο ομώνυμος μεσαιωνικός πύργος.
Έχει τετράγωνη κάτοψη και σωζόμενο ύψος περίπου 12 μ.
Ιστορία

Πρόκειται για Γενοβέζικο πύργο που αναγέρθηκε προφανώς από τους Gattilusi. Η οικογένεια των Gattilusi, αρχής γενομένης από τον Francesco Gattilusio που κέρδισε την εύνοια του Ιωάννη Ε’ Παλαιολόγου, έφτασε να ελέγχει την Λέσβο, την Ίμβρο, την Τένεδο, τη Θάσο και την Αίνο (απέναντι από την Αλεξανδρούπολη, στη σημερινή Τουρκία).

Αντίθετα με την οχύρωση των Γατελούζι στην Παλιάπολη, ο πύργος του Φονιά, ο οποίος προφανώς ανήκει στο ίδιο αμυντικό πρόγραμμα και πρέπει να κτίστηκε μετά το 1431, δεν εντάσσεται σε μία ευρύτερη οχύρωση.
Πολύ πιθανό ο πύργος να ήταν ένα είδος πύργου του αρσανά (σαν αυτούς που υπάρχουν στους αρσανάδες του Αγ.Όρους) για την προστασία της σκάλας που υπήρχε στον ορμίσκο δίπλα, στα ΝΑ του πύργου. Η σκάλα και ο πύργος πρέπει να εξυπηρετούσαν τις μονές που υπήρχαν στο εσωτερικό του νησιού, σε εκείνη τη μεριά, αλλά και τον οικισμό που υπήρχε γύρω από το ρέμα του Φονιά.
Οι Τούρκοι πήραν τη Σαμοθράκη -και τον πύργο- από τους Γενοβέζους το 1456. Λογικά θα πρέπει να χρησιμοποιήθηκε και από τους Τούρκους για αρκετές δεκαετίες (τουλάχιστον).

Πάντως υπάρχει και η άποψη ότι ο πύργος δεν χτίστηκε την εποχή των Γατελούζων, αλλά αρκετά νωρίτερα, περί τα μέσα του 14ου αιώνα, που ήταν μια περίοδος ευημερίας και ανάπτυξης για το νησί.

ΠΗΓΕΣ:https://www.kastra.eu/ ,https://el.wikipedia.org/,http://www.wondergreece.gr/,https://pitm86.wixsite.com/,https://www.gnomionline.gr/,youtube.com