Σαμαρίνα Γρεβενών -Το ψηλότερο χωριό της Ελλάδας και των Βαλκανίων

Στο όνομα σε φωνάζουνε Κυρία Σαμαρίνα,

και μοιάζεις σαν αρχόντισσα, γεμάτη με μαγεία!

Οι άγριες τριανταφυλλιές που γύρω σου ανθίζουν,

φέρνουν αγάπη στις καρδιές, καθώς μοσχομυρίζουν.

Αγαθή Παπαδοπούλου 

Η Σαμαρίνα είναι ονομαστό Βλαχοχώρι της Βόρειας Πίνδου, που βρίσκεται κοντά στα σύνορα Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1400-1550μ. στις Β.Α. πλαγιες του Όρους Σμολικα(2637μ). Eίναι το ψηλότερο χωριό της Ελλάδας αλλά και των Βαλκανίων. Έχει άφθονα κρύα νερά, ασύγκριτες φυσικές καλλονές και κλίμα υγιεινότατο. Για αυτά της τα προσόντα την είπαν και την βάφτισαν «Ωραία Σαμαρίνα». Ο πληθυσμός της Σαμαρίνας το καλοκαίρι είναι περίπου 3.000 κάτοικοι, με εξαίρεση το χρονικό διάστημα 10-20 Αυγούστου που φθάνει τις 10.000 με 15.000 κατοίκους.

Από Kostas Limitsios from Athens, Greece - Samarina, CC BY 2.0, 

Η έκταση της Σαμαρίνας είναι 110.000 στρέμματα και στα καταπράσινα διάσελά της βόσκουν 70.000 αιγοπρόβατα και βοοειδή. Ολη η περιοχή καλύπτεται σε μεγάλο ποσοστό από δάση με ρόμπολα (λευκή πεύκη), οξιές, μαύρη πεύκη, δρυς, έλατα, άρκευθους, κρανιές κ.λπ. Η πανίδα περιλαμβάνει τις κλασικές αρκούδες και αγριογούρουνα, ζαρκάδια, αγριόγιδα, λύκους, αλεπούδες, κουνάβια, κάποια είδη αετών και γεράκια (κιρκινέζια και ποντικοβαρβακίνες). Οι μόνιμοι κάτοικοί της, που τον χειμώνα παραχειμάζουν σε χαμηλότερους τόπους της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας είναι στο μεγαλύτερό τους μέρος Βλάχοι ή Κουτσόβλαχοι, όπως θέλουν να τους αποκαλούν άλλοι. Η γλώσσα τους είναι η κουτσοβλαχική διάλεκτος. Κύρια απασχόληση των κατοίκων της είναι η κτηνοτροφία και η υλοτομία. Οι γυναίκες υφαίνουν χοντρά μάλλινα υφάσματα, κουβέρτες και χαλιά. 

Το χωριό έχει οκτώ εκκλησίες και είναι διαιρεμένη σε 4 μεγάλες συνοικίες ή ενορίες. Κάθε μία από τις ενορίες αυτές έχει και τη δική της γιορτή το καλοκαίρι, έτσι ώστε η ζωή στη Σαμαρίνα να φαντάζει ως ένα ατελείωτο πανηγύρι. Το μεγαλύτερο όμως πανηγύρι είναι αυτό του Δεκαπεντάγουστου, που αποτελεί το Πάσχα των Σαμαριναίων- συγκεντρώνει τον περισσότερο κόσμο και διαρκεί τρείς μέρες. Η κύρια γιορτή γίνεται την δεύτερη μέρα, όπου μετά την θεία λειτουργία στην αυλή της εκκλησίας πιάνουν τον μεγάλο χορό Τσιάτσο.

Προορισμό για τις χειμερινές αποδράσεις αποτελεί το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας, το οποιο είναι χιονισμένο τους περισσότερους μήνες του χρόνου.

Ιστορικά στοιχεία

Ιδρυτές και πρώτοι άποικοι της Σαμαρίνας πρέπει να θεωρηθούν οι κάτοικοι του χωριού Πραιτώρι της Θεσσαλίας: ιστορικοί χάρτες της περιοχής που τοποθετούνται τον 16ο και 17ο αιώνα αναφέρουν τη θέση της Σαμαρίνας ως Santa Maria de Praitoria. H πρώτη μνεία γίνεται σε χάρτη του 1560, οπότε τότε ήδη πρέπει να θεωρηθεί οικισμένη. Στη συνέχεια η πρώτη αναφορά του νεώτερου τύπου ΄΄Σαμαρίνα΄΄, βρίσκεται στα 1819 σε επιγραφή του ναού του Αγίου Σωτήρος στο μοναστήρι της Σαμαρίνας. Η παλαιότερη γραπτή αναφορά του πατριδωνυμικού ΄΄σαμαρνιώτες΄΄ είναι σε ενθύμηση του 1786, σύμφωνα με τη βόρεια ελληνική ιδιωματική προφορά, ΄΄Σαμαρ’ νιώτ’ ς και με μετάθεση του ΄΄ρ΄΄ ΄΄Σαρμανιώτ’ ς΄΄.

Οι ετυμολογήσεις της λέξης που έχουν προταθεί είναι, ή από τη λέξη σαμάρι ή από την Αγία Μαρίνα, στα Βλάχικα Sta Marina. Η πρώτη είναι αυθαίρετη καθώς προέρχεται από τη φαινομενική εξωτερική-ηχητική συγγένεια των δύο λέξεων. H δεύτερη ετυμολογική εκδοχή είναι πιο πιθανή λόγω του αρχικού τύπου του ονόματος της κωμόπολης Santa Maria και επειδή η κωμόπολη είναι βλάχικη είχαμε την εξής εξέλιξη: sta Maria >Sta Marina (σύγχηση ονομάτων Μaria- Marina καθώς θεωρούνται ισοδύναμα σε ορισμένα μέρη της Ελλάδος και εναλλάσονται) ή Sta Marina έχει την τοπωνυμική κατάληξη -ινα , η οποία επιχωριάζει στα ηπειρώτικα τοπωνύμια, όπως Σαρακίνα, Βοστίνα κ.α

Κατεξοχήν κτηνοτροφικό χωριό, άκμασε κατά τα τέλη του 19ου αιώνα. Σπουδαίος κλεφταρματολός από τη Σαμαρίνα, ήταν επίσης, ο Μίχος Σαρμανιώτης. Σπουδαία φυσιογνωμία της επανάστασης του 1808, ήταν ο νεομάρτυρας Άγιος Δημήτριος ο Σαμαριναίος. Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821 σπουδαίοι Σαμαριναίοι ολαρχηγοί ήταν ο Βούλης Γιώτσας, ο Μίχας Γκριζιώτης και ο Νίκος Γκριζιώτης (ο μετέπειτα στρατηγός), που πολέμησαν στη Μάχη του Μανιακίου. Κατά την πολιορκία του Μεσολογγίου οι Σαμαριναίοι συμμετείχαν με σώμα 120 μαχητών υπό τον Μίχο Φλώρο.

Κατά την έξοδο του Μεσολογγίου η Μακεδονική Φρουρά ήταν η εμπροσθοφυλακή των πολιορκημένων με αποτέλεσμα να έχουν τα περισσότερα θύματα από τα πυρά των Οθωμανών. Συμμετείχαν επίσης, σε αυτήν ο Ζήσης Χατζημάτης και ο Ηλίας Μανάκας, καθώς επίσης και οι Μακρής, Αβραμούλης, Συράκος, Μπούσιας, Γιολδάσης και Τζήμου. Οι επιζήσαντες Σαμαριναίοι της εξόδου ήταν 33 και προς τιμή τους τραγουδιέται ακόμη το γνωστό δημοτικό τραγούδι “Παιδιά της Σαμαρίνας”. Κατά τη Μακεδονική επανάσταση του 1878 διακρίθηκε ο Σαμαρινιώτης οπλαρχηγός Λεωνίδας Χατζημπύρος (1855 – 1880). Κατά το Μακεδονικό Αγώνα, σημαντική ήταν η προσφορά των Σαμαριναίων. Σπουδαία μορφή της περιόδου, ήταν ο οπλαρχηγός Γεώργιος Λεπιντάτος (καπετάν Αρκούδας).

ΠΗΓΗ:https://oivlaxoi.gr/samarina-grevenon , https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=75581044 ,
www.wondergreece.gr/v1/el/Perioxes/N_Grebenwn/Gia_tin_perioxi/Poleis_Xwria/10734-Samarina ,https://www.in2life.gr/ ,https://vimeo.com/ ,https://greveniotis.gr/ιστορια-λαογραφια/item/414-i-samarina-me-ta-dika-mou-matia